Terugblik miniconferentie vraaggestuurd leren

Tijdens zijn promotie-onderzoek ontwikkelde Harry het vragenkompas. Het is bedoeld om mogelijke vraagroutes te verkennen en te anticiperen op potentiële onderzoeksmethodes en leeropbrengsten van leerlingvragen. Afgelopen jaar bekeek Harry samen met 7 basisscholen in een vervolgonderzoek of en hoe het vragenkompas in de klas gebruikt kan worden. In 2020-2021 wordt ontwerponderzoek gedaan naar doelgerichte inzet van het vragenkompas.  

Vanaf september 2019 werden in de klassen gedurende een half jaar data verzameld: welke vragen stellen leerlingen en wat voor soort vragen zijn dat? Harry trekt tijdens de miniconferentie al een voorlopige conclusie. “Het vragenkompas biedt kansen voor gevarieerd onderwijs om gerichter vragen op te roepen en te bespreken. Dit leidt tot diversere typen vragen van hogere kwaliteit, maar de effectiviteit en diepgang lijkt wel afhankelijk van de mate van focus die leraren bieden: hoe scherper de focus, hoe diepgaander de vragen die leerlingen stellen.” 

Na het plenaire deel van de bijeenkomst splitsen de deelnemers zich op in drie groepen: onderbouw, middenbouw en bovenbouw. In deze mix informeren en inspireren ze elkaar met wat afgelopen schooljaar goed ging, uitdagingen en oplossingen.  

In de sessie van de onderbouw blijkt het niet altijd makkelijk om tussen alle vragen een onderzoekbare vraag te vinden. Tegelijkertijd kan die zich ook ineens voordoen, vertelt een leraar. Bij het project Stenen kwam het gesprek op hunebedden. ‘Maar hoe kregen ze die stenen dan op elkaar als er toen geen machines waren?’, vroegen de kinderen. Het antwoord ontdekten ze door boomstammetjes op de grond te leggen en daar een klasgenootje overheen te rollen: een ultieme, sensorische ervaring die hen vast bijblijft. 

In de groep van de middenbouw zit een leraar van het speciaal onderwijs. Zij vertelt dat de school heel breed is begonnen met vraaggestuurd leren. De gedachte was: laat de vragen maar komen, dat is tenslotte de kern van de methodiek. Maar die aanvliegroute bleek te moeilijk voor 6-, 7- en 8-jarigen met het niveau van kleuters, die de veronderstelde voorkennis bovendien niet van huis uit hadden meegekregen. De school biedt die voorkennis nu zelf aan, als ‘opstap’ in het traject. 

De leraren in de bovenbouw vragen zich af of je na de prikkelende start rond een thema misschien even pas op de plaats moet maken. Leerlingen hebben tijd nodig om alles te laten bezinken. Pas daarna ontstaat de ruimte voor het formuleren van leervragen. In eerste instantie zijn dat vooral opzoekvragen, terwijl ze ook met materiaal aan de slag moeten. Eén van de scholen werkt nu met een dubbele mindmap: de leerlingen maken zelf een mindmap met verschillende takken, maar het team heeft dat vooraf zelf ook al gedaan. Beide worden vervolgens samengevoegd, zodat verschillende soorten vragen aan bod komen.  

Komend studiejaar richt het onderzoek zich op doelgerichte inzet van het vragenkompas. Harry: “Samen met de leraren in de ontwerpteams onderzoek ik hoe het vragenkompas ingezet kan worden om de kwaliteit van vragen, antwoordproces en leeropbrengsten te versterken.”   

Harry Stokhof promoveerde in 2018 cum laude op een scenario voor vraaggestuurd leren. NRO-SIA subsidieert het vervolgonderzoek naar het vragenkompas. De scholen die in 4 ontwerpteams deelnemen: De Harlekijn in Baexem, De Klink in Grathem, Sbo De Bolster in Wijchen, De Lanteerne in Nijmegen, De Verwondering in Lent, De Verrekijker in Ell en St. Liduina in Kelpen-Olper.