Heldere uitleg fysiotherapie helpt laaggeletterden

‘Kunt u eventjes deze vragenlijst invullen?’ Of: ‘Luister naar uw lichaam.’ Voor een hoogopgeleide patiënt zijn zulke vragen of opmerkingen van een fysiotherapeut geen enkel probleem. Maar een laaggeletterde patiënt zweet peentjes bij het idee een formulier te moeten invullen. En ja, wat betekent dat eigenlijk: ‘naar je lichaam luisteren’? Je lichaam praat toch niet tegen je?

“Het illustreert hoe belangrijk het is om als fysiotherapeut helder te communiceren. Zo voorkom je dat je angst oproept of negatieve verwachtingen wekt.” Dat is de ervaring van fysiotherapeute en onderzoeker Ellis van der Scheer. Van der Scheer was als onderzoeker van het lectoraat Werkzame factoren in de Fysiotherapie en Paramedisch handelen nauw betrokken bij het communicatie-onderzoek van het HAN-zwaartepunt Health. “Persoonlijk had ik al langer het gevoel dat communicatie een groot deel van mijn vak als fysiotherapeut is. Maar welke rol communicatie precies speelt en hoe je via communicatie zelfregie en herstel kunt beïnvloeden? Daar hadden we tot nu toe weinig zicht op.”

Communicatie in de fysiotherapeutische praktijk is een van de kernthema’s van het lectoraat Werkzame factoren in de Fysiotherapie en Paramedisch handelen. Tot nu toe was er geen speciale aandacht voor de relatie communicatie en sociaal-economische status (SES) van een patiënt. Juist mensen met een lage SES hebben minder communicatie- en gezondheidsvaardigheden. “Soms voel je als fysiotherapeut wel aan of iemand lager opgeleid of laaggeletterd is en probeer je daar op je eigen manier mee rekening te houden.”

Van der Scheer bracht samen met Geert Rutten, onderzoeker en docent IPS-Fysiotherapie, Wim van Lankveld, psycholoog-onderzoeker en hoofddocent Fysiotherapie en Bart Staal, lector Werkzame Factoren in Fysiotherapie, 2 focusgroepen bijeen. “Eén met experts. En één met taalambassadeurs; mensen die voorheen laaggeletterd waren. Hoe willen laaggeletterden graag benaderd worden? En wat moet je vooral niet doen of zeggen?”

• Herkenning
• Het is belangrijk om laaggeletterdheid te herkennen. Dat is lastig, want laaggeletterden doen er álles aan om te verbergen dat ze niet kunnen lezen of schrijven.
• Angst
• Realiseer je dat het voor een laaggeletterde sowieso al spannend is om de weg naar de praktijk te vinden. Laat staan ingewikkelde formulieren in te vullen. Ze klappen dicht en staan helemaal niet meer open voor de informatie die je geeft.
• Communicatie
• Het is belangrijk in heldere bewoordingen te praten – geen vakjargon, maar ook geen jip-en-janneketaal. Geef voorlichting over wat een oefening doet, of hoe het lichaam werkt. Schep de juiste verwachtingen zónder veel negatieve woorden te gebruiken. Gebruik de terugvraagmethode: ‘Kunt u in uw eigen woorden vertellen wat we net hebben besproken?’ En houd de boodschap kort.
• Tijd en rust
• Neem de tijd, straal rust uit en win het vertrouwen.
• Gebruik beelden

Dat is de overtuiging van Van der Scheer. “Het zijn mooie inzichten voor het ontwikkelen van een innovatieve communicatietraining. Onze volgende opdracht.” Van der Scheer en haar collega’s gaan die training testen in het vervolgproject Let op je woorden. “Dit project is gericht op het creëren van de juiste verwachtingen bij mensen met chronische rugklachten. Met taal als sturende factor. We zetten de communicatietraining uit bij 6 fysiotherapiepraktijken. Daarna volgt een trial met nog eens 14 praktijken die we toewijzen aan óf de interventiegroep óf de controlegroep. De resultaten daarvan integreren we in het onderwijsprogramma van studenten Fysiotherapie en delen we in een brede wetenschappelijke kring.”