Maatschappelijke kosten en baten focus Fair Health
Of de interventies die vanuit focus Health ontwikkeld worden effect hebben? We kijken vooral of mensen met een lage sociaaleconomische positie er bij baat hebben. En dus gezonder en langer leven. Maar hoe zit het met de zorgkosten en de maatschappelijke kosten en baten?
Ger Sluman en Willem de Boer doken de literatuur in en zetten een economische bril op.
"Dat Health zich hoofdzakelijk richt op het effect op de doelgroep, is begrijpelijk”, vindt Ger Sluman, civic entrepeneur Health van de academie Financieel Economisch Management. “Het is ons immers te doen om het verkleinen van sociaaleconomische gezondheidsverschillen.” Maar het helpt volgens hem als onderzoekers weten wat de relatie is tussen het verbeteren van bijvoorbeeld leefstijl en de totale zorgkosten in Nederland. Of als ze zicht hebben op de maatschappelijke effecten.
Meer effecten in beeld
“Er is op zoveel manieren winst te halen als je inzet op het verkleinen van sociaal-economische gezondheidsverschillen”, legt Ger uit. “Niet alleen op menselijk en sociaal-relationeel gebied, maar ook in financieel, materieel, intellectueel en natuurlijk opzicht. Breng je volgens het 6-waardenmodel al deze effecten in beeld, dan kun je het draagvlak voor je onderzoek vergroten. Handig als je subsidie aanvraagt, of stakeholders wil overtuigen van het nut en de noodzaak van je onderzoek.”
“Het verkleinen van sociaaleconomische gezondheidsverschillen kan op zoveel vlakken winst opleveren. Oók op financieel, materieel en intellectueel gebied.”
Zorgkosten op korte en lange termijn
Of de relatie leefstijlverbeteringen en zorgkosten al treffend in kaart is gebracht? Ger haalt het RIVM-rapport uit 2012 aan: Zorgkosten van ongezond gedrag - kosten van ziekten. Daarin staat onder andere dat leefstijlverbeteringen op korte termijn tot minder zorgkosten leiden, maar op lange termijn tot hogere zorgkosten. Een andere bevinding is dat een gezonde levensstijl tot een langer leven leidt, met in de eindfase hoge zorgkosten en kosten voor verzorging.
Bredere blik
“Daar wil ik graag een nuancering in aanbrengen”, legt Ger uit. “Want het rapport richt zich alleen op chronische ziekten en de kosten die vallen onder de zorgverzekeringswet en wmo. Ook is er geen rekening gehouden met de opbrengsten. Wie langer leeft, betaalt immers ook langer zorgpremies en belasting. Ik wil maar zeggen: het is net wat je in je analyse meeneemt. Op basis van onderzoek van collega Willem de Boer (onderzoeker en docent sporteconomie bij de academie Sport en Bewegen, red.) is het bijvoorbeeld aannemelijk dat het verkleinen van sociaaleconomische verschillen juist tot minder zorgkosten leidt.”
Maatschappelijke meerwaarde
In het deelrapport Toekomstverkenning 2010 – Van gezond naar beter kijkt de overheid net iets verder. Ger: “Dat rapport gaat over de maatschappelijke baten van gezondheid, waarbij de opbrengsten zijn uitgedrukt in termen van welvaart en welzijn. Het laat onder andere zien dat er een duidelijk verband is tussen gezondheid en arbeidsdeelname. En dat opleidingsniveau een belangrijke indicator is voor productiviteit. Ook stelt het rapport dat maatschappelijke participatie van groot belang is voor de samenleving en het maatschappelijk welbevinden.”
Kosten- en batenanalyse
“Het toont aan hoe nuttig het kan zijn om een maatschappelijke kosten- en batenanalyse (MKBA) op je project of onderzoeksvoorstel los te laten”, vervolgt Willem de Boer. “Volgens de huidige opvatting in de economie kun je aan alles een waarde toekennen. Ook aan dat wat je normaal gesproken niet in euro’s vertaalt, zoals welzijn en geluk. Breng je de directe en indirecte effecten van je project in kaart, en weet je die ook nog in geld uit te drukken, dan kun je betere afwegingen maken.” En bijvoorbeeld naar alternatieve oplossingen uitkijken, als dat nodig is voor de juiste balans tussen ‘winnaars’ en ‘verliezers’. Of tussen positieve kortetermijneffecten voor directe stakeholders en negatieve langetermijneffecten voor externen.
Oog voor bijvangst
MKBA is daarmee voor (Fair Health-)onderzoekers een goede tool om niet te alleen te focussen op de directe, gewenste effecten, maar ook oog te krijgen voor positieve en negatieve ‘bijvangst’. De onderzoekers die tijdens een werksessie Health kort met het model oefenen, zijn enthousiast. Ivo Maathuis, onderzoeker bij het lectoraat Architecture in Health: “Het is een goed instrument om te gebruiken in een onderzoeksvoorstel. Zodat je zeker weet dat je aan alles hebt gedacht.” Onderzoeker Ilona Wilmont beaamt dat: “Interessant om eens vanuit een breder, economisch perspectief naar onderzoeksvoorstellen en innovaties te kijken. Deze manier van denken neem ik graag mee bij mijn eigen projecten.”
Fair Health
Mensen met een laag opleidingsniveau of inkomen leven korter en voelen zich minder gezond. Daar willen we met focusgebied Fair Health verandering in brengen. Hoe? Door in onderwijs en onderzoek aandacht te vragen voor die verschillen. We verbinden alle kennis die de HAN in huis heeft en betrekken partners uit de praktijk. Samen kunnen we verschil maken.
