De kracht van logopedie na COVID-19

Harry begon in 1982 als logopedist in Ziekenhuis Rivierenland in Tiel. Hij geeft sinds 1988 ook les op de HAN. Op beide werkplekken kreeg hij in 2020 veel voor de kiezen door de komst van het coronavirus. Hij vertelt: “Het was een volkomen nieuwe aandoening, die echt anders is dan andere aandoeningen. Daar kregen wij als logopedisten direct veel mee te maken. In het ziekenhuis kwamen er veel COVID-patiënten bij, maar de zorg voor bijvoorbeeld patiënten met neurologische aandoeningen ging ook door. Op de HAN liepen we tegen praktische problemen aan doordat er geen fysiek onderwijs meer mogelijk was. Kortom: een vermoeiend, maar boeiend jaar.”

Eén van de veelvoorkomende klachten bij COVID-patiënten in het ziekenhuis zijn slikproblemen. Harry legt uit: “Als je slikt, gaat je strottenhoofd omhoog waardoor de strottenklep de luchtpijp afsluit. Dan kun je veilig in de slokdarm slikken. Maar COVID-patiënten hebben vaak minder spierkracht in hun lichaam. Ze kunnen hun strottenhoofd niet goed omhoog krijgen, waardoor ze zich verslikken. Dat kan leiden tot een longontsteking. En er is extra risico hierop omdat men niet de kracht heeft om voldoende op te hoesten.” De logopedist kan deze mensen helpen door bijvoorbeeld dik vloeibaar voedsel voor te schrijven. Ook zijn er compensatiestrategieën: bepaalde technieken om beter en veilig te kunnen slikken.

Mensen met COVID kunnen ook ademhaling- en stemproblemen krijgen. Als je vermoeid bent, kun je geen goede ademdruk geven. Je praat zachter en articuleert minder goed. “De stem wordt hees omdat er te weinig kracht is. Je kunt de stemplooien niet goed tegen elkaar krijgen door onvoldoende ademdruk. Daar kunnen we samen met de patiënt op trainen.” Iemand die op de IC heeft gelegen, heeft nog een extra probleem door de intubatie. De beademingsbuis loopt namelijk langs de stembanden, wat leidt tot oedeem en irritatie. De stembanden worden zwaar en kunnen niet goed meer bewegen. Harry: “Een patiënt van mij had 7 weken aan de beademing gelegen en kon nog geen kopje optillen. Hij kon geen stem meer produceren. Dan is het een kwestie van tijd en specifieke stemoefeningen met daarnaast slikrevalidatie.”

In het ziekenhuis werken verschillende paramedici samen aan de zorg voor mensen met COVID. Zo komt de diëtist in beeld bij slikstoornissen, vertelt Harry. “Veel patiënten hebben een neus-maagsonde omdat ze niet genoeg kunnen eten. Wij kijken naar het slikken en bepalen de consistentie van de voeding, de diëtist maakt vervolgens een plan zodat de patiënt de juiste voedingsstoffen binnenkrijgt.” Ook stemt de logopedist af met de fysiotherapeut over de volgorde van de behandeling. De fysiotherapeut oefent op de rand van het bed en verplaatsing naar de stoel. Zittend is er een betere uitgangspositie om het slikken en de stemgeving te oefenen. Daarna volgen meer fysieke oefeningen door de fysiotherapie en/of ergotherapie.

Harry gebruikt zijn ervaring uit de praktijk ook in het onderwijs. Hij neemt studenten mee in de specifieke problematiek van COVID-patiënten. Helaas is het vanwege de beperkingen in het ziekenhuis niet mogelijk om studenten ook daadwerkelijk te laten zien hoe het eraan toegaat. “Hopelijk is het virus straks verdwenen en krijgen toekomstig logopedisten er niet meer mee te maken. De branche doet er in ieder geval veel aan om kennis te vergaren over de aandoening. Zo is collega Hanneke Kalf van het Radboudumc samen met de Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie een onderzoek gestart naar het effect van logopedie bij COVID-patiënten. Veel ziekenhuizen, waaronder Rivierenland, doen hieraan mee. Met behulp van die gegevens kunnen we de behandeling nog effectiever maken.”