Help, mijn kind moet nu een studiekeuze maken!

“Heb je je al aangemeld voor Psychologie?” vraagt Simone aan haar dochter Jamie. Jamie zit in 6 vwo, hoog tijd om een definitieve studiekeuze te maken. “Ga ik dit weekend doen”, antwoordt Jamie, net zoals vorige week. En die week ervoor. Simones stresslevel schiet omhoog.

Jamie vindt het best leuk om met haar studiekeuze bezig te zijn. “Maar het is zo’n belangrijke keuze!”, vertelt ze. Dus ziet ze er ook tegenop. “Mijn probleem is dat ik heel veel leuk vind: Psychologie, Rechtsgeleerdheid, Bestuurs- en organisatiewetenschap. Wat als ik de verkeerde keuze maak?”

Ondertussen worstelt moeder Simone op haar eigen manier met het onderwerp. “Ik wil Jamie haar eigen keuzes laten maken, dus probeer ik op mijn handen te gaan zitten. Maar wat is dat soms moeilijk! Vooral als de deadline dichterbij komt en zij maar niet in actie komt. Dan word ik pas echt zenuwachtig.”

Simone is niet de enige ouder die de druk voelt. “Tja, ouders zijn ook net mensen”, zegt Rogier van Aanholt van de Jonge Helden Academie. Hij coacht onder meer jongeren bij hun studiekeuze. Rogier: “Je wilt het beste voor je kind en dat is nu juist een valkuil. Je gaat te hard pushen of legt je eigen denkbeelden aan je kind op. Of je verwacht dat je kind jouw onvervulde ambities gaat waarmaken: ik kon zelf niet studeren dus jij moet dat wel doen. Misschien ga je ‘curlen’: je probeert de weg voor je kind te plaveien zodat die zo makkelijk mogelijk ‘door kan glijden’.”

Allemaal goed bedoeld, maar het werkt vaak averechts. Je kind trekt zich nog verder terug of hij kiest een studie om van jouw gezeur af te zijn. Rogier: “Als je wilt dat je kind op zijn eigen benen kan staan, moet hij toch echt zijn eigen keuzes maken en zelf die ervaring opdoen.”

Dat klinkt mooi, maar die 1 mei-deadline wacht niet. Wat kun je dan nu wél doen? Om die vraag te beantwoorden, kijk je eerst naar je kind en naar jezelf. Rogier: “Hoe zit jouw kind in elkaar? Wat vindt hij een fijne manier van leren, hoe is hij te motiveren, op welke momenten wil hij over zijn studiekeuze praten? Als je dat weet kun je pas bekijken welke aanpak het beste voor hem werkt. Is het voor jouw kind reëel dat hij nu nog op korte termijn een studiekeuze maakt, of heeft hij meer tijd nodig?”

Het kan ook helpen om eens terug te denken aan je eigen puberteit, tipt Rogier. “Hoe en wanneer heb jij destijds de knoop doorgehakt? Hoe gingen je ouders daarmee om en wat vond je daarvan? Als je daaraan denkt, besef je misschien beter wat bij jouw kind wel en niet werkt. Realiseer je ook door welke bril jij naar de studiekeuze van je kind kijkt. Heb jij bijvoorbeeld je hele leven meegekregen dat bepaalde studies of beroepen goed zijn? Heb je onbewust de overtuiging dat studeren de enige optie is, dat er geen alternatieven zijn? Wie weet nemen die inzichten bij jou wat onrust weg.”

Jamie vindt het fijn dat haar ouders meedenken over haar studiekeuze. “Zij weten waar ik goed in ben en noemen interesses waar ik zelf nog niet over had nagedacht. Als ik een nieuwe studie zie of een Open Dag heb bezocht, wil ik mijn ouders daarover vertellen. Ik praat er ook met vriendinnen over, maar dan blijft het meer op de oppervlakte. Mijn ouders kennen me goed en stellen vragen die me aan het denken zetten. En ze motiveren me om aan de slag te gaan. Dat is wel nodig want ik ben nogal een uitsteller. Op het moment zelf voelt dat als irritant gezeur, maar daardoor ga ik er wel voor zitten. Daar ben ik achteraf heel blij mee.”

Ondertussen doet Simone haar best de valkuilen te vermijden en haar dochter niet teveel te sturen. Simone: “Ik wil Jamie aan het denken zetten, maar ik probeer niet te laten doorschemeren welke studie mij geweldig lijkt. Ik wil haar laten inzien dat ze nú in actie moet komen, maar ik probeer haar ook lucht te geven. Op gegeven moment zei ik: ‘Als je dit jaar niet kiest, dan is een tussenjaar ook prima.’ Ik zag opluchting: het móet dus niet. Ik dacht dat ze blij zou zijn met die extra tijd, maar ze antwoordde tot mijn verbazing: ‘Nee, ik wil wél iets kiezen!’”

Yep, druk is het toverwoord volgens Rogier. “Jongeren hebben het gevoel dat ze nu snel iets moeten kiezen, met de nadruk op móeten. Terwijl de meesten juist ruimte en tijd nodig hebben om een goede studiekeuze te kunnen maken. Zie je dat jouw kind worstelt met het proces? Voelt het geforceerd en verkrampt? Probeer de druk te verlagen. Bijvoorbeeld door wat Simone deed: opper om eens samen naar alternatieven te kijken. Een tussenjaar? Een deeltijd-opleiding? Het feit dat jij uitspreekt dat er ook alternatieven zijn, kan heel veel lucht geven. Wat juist weer tot een keuze kan leiden.”

Verdiep je wel eerst met een open blik in die alternatieven, tipt Rogier. Lees bijvoorbeeld eens het verhaal van Trudie, haar dochter nam ook een tussenjaar. Rogier: “Pas op dat je zo'n alternatief niet (onbewust) als ‘noodrem’ of ‘faaloptie’ presenteert. Kiezen voor meer tijd is geen falen. Mensen die uitgebreid de tijd en ruimte nemen om een keuze te maken, zijn vaak juist een stuk gelukkiger en succesvoller.”

Ga je met je kind in gesprek over zijn studiekeuze? Kies dan een moment waarop de sfeer goed is, tipt Ine Linssen van de Studiekeuzeacademie. Ook zij coacht jongeren bij hun studiekeuze. “Ga een gelijkwaardig gesprek aan – dus niet met een wijzend vingertje. Stel open vragen: hoe staat het er voor? Welke studies heb je nu op het oog? Waar twijfel je over? Waarom past die studie bij jou? Welk cijfer zou je die studie geven en waarom? Zo kom jij er achter waar je kind staat, waar de twijfels zitten en of hij al genoeg onderzoek heeft gedaan om een definitieve keuze te kunnen maken.”

Volgens Ine is het belangrijk dat je eerst alleen luistert. “Daarna probeer je oordeelvrij met je kind mee te denken: wat zouden we nog kunnen doen om die laatste twijfels weg te nemen? Je kind kan bijvoorbeeld in gesprek gaan met studenten, of met iemand uit jullie netwerk die dat beroep doet. Of hij kan gaan proefstuderen.”

Jamie heeft zich inmiddels aangemeld voor de opleiding Psychologie. Dat is een studie met een selectieprocedure, dus het is slim als ze ook een plan B heeft voor als ze niet geplaatst wordt. Nog even aan de bak dus!

Gelukkig weet Simone steeds beter wat haar dochter daarin nodig heeft. “Bij Jamie werkt het goed als ik haar een kleine schop onder haar kont geef en haar daarna weer loslaat. In maart had ik haar bijvoorbeeld aangemeld voor de Open Dag, de invulling liet ik vervolgens aan haar over. Tot mijn verbazing zat ze die dag uren achter haar laptop en volgde ze voorlichtingen van 3 verschillende studies. Tegen andere ouders wil ik dan ook zeggen: hoe moeilijk het soms ook is, ga op je handen zitten en laat je verrassen!”

1. Waar is jouw kind enthousiast en gemotiveerd over? Voed die motivatie.
   Kijk bijvoorbeeld eens naar de oefeningen op han.nl/knoopdoorhakken. Bij oefening 2 onderzoekt je kind zijn motivatie samen met jou.
2. Help je kind relativeren
   Het kan voor hem voelen alsof hij een keuze maakt voor de rest van zijn leven, maar hij zet alleen de 1e stap. Probeer hem dat te laten inzien. Oefening 3 op han.nl/knoopdoorhakken kan daarbij helpen.
3. Geef je kind complimenten voor elke stap die hij in het zoekproces neemt
   Ook al is het maar een kleintje: ‘Wat goed dat je die studies al bekeken hebt!’ Zo geef je hem het vertrouwen dat hij het zelf kan en dat jij achter hem staat.