Eerlijk onderwijs: wat is dat?

Gelijke kansen in het onderwijs: het thema is hot, maar ook zeer complex. Dat begint al bij de definitie van ‘gelijke kansen’, vertelt Marijke. “Voor de ene leraar betekent het dat je in ieder kind evenveel tijd stopt. De ander zet juist in op extra aandacht voor leerlingen die van huis uit weinig ondersteuning krijgen: ongelijke behandeling voor gelijke kansen. Beide leraren gaan voor kansengelijkheid, maar vanuit een andere invalshoek. Vandaar de titel van het boek: Wat is eerlijk?”

Niet eerlijk, maar wel een feit: het maakt voor je schoolcarrière nogal wat uit waar je wieg heeft gestaan, met welke taal je opgroeit of welk opleidingsniveau je ouders hebben. “Maar,” benadrukt Marijke, “de verantwoordelijkheid voor meer kansengelijkheid ligt niet alleen bij scholen. De bal ligt ook bij de overheid, die met een stelselverandering kan bijdragen. Scholen hoeven daar echter niet op te wachten. Ze kunnen ook zelf al keuzes maken voor meer kansengelijkheid.”

Dat kan bijvoorbeeld door te werken met heterogene brugklassen. Een aantal middelbare scholen doet dat al. Zij kiezen ervoor om leerlingen met verschillende schooladviezen nog 2 of 3 jaar bij elkaar in de klas te zetten. Dat bevordert de kansengelijkheid, die niet alleen gaat over cognitieve prestaties, maar ook over elkaars wereld leren kennen en tijd om je talenten te ontwikkelen.

In het boek vertellen 4 leraren uitgebreid over hun heterogene aanpak. Een van hen is Corné van Kuijk van de Stedelijke Scholengemeenschap Nijmegen (SSgN): “Doordat wij niet meteen vastleggen welke route de leerlingen gaan doorlopen en voor welk diploma zij gaan, kan iedere leerling blijven groeien. Ze worden niet gehinderd door mogelijke lage verwachtingen van de leraar. We laten merken dat het nog alle kanten op kan gaan. Onze ervaring is dat leerlingen vaak een hoger niveau kunnen behalen als ze in een gemengde klas zitten.”

De heterogene brugklas is niet het enige thema dat aan bod komt in ‘Wat is eerlijk?’. Het boek beschrijft ook wat er komt kijken bij rechtvaardig beoordelen en beslissen, waar het precies over gaat bij hoge verwachtingen voor alle leerlingen en wat samenwerking tussen school en thuis betekent voor de kansen en (taal)ontwikkeling van kinderen. Ook de waarden die een rol spelen bij sociale rechtvaardigheid en kansengelijkheid worden besproken. En: de dilemma’s waar je tegen aanloopt bij differentiatie, hoe Expliciete Directe Instructie (EDI) helpt bij kansengelijkheid en hoe je de kansen van leerlingen vergroot met leefstijleducatie.

Marijke en haar co-auteurs kozen bewust voor een toegankelijke schrijfstijl en verhelderende ervaringsverhalen, illustraties en tips. Ze kan het dan ook niet genoeg benadrukken: “Het boek is bewust geen onderzoeksrapportage, die zijn voor mensen uit de praktijk namelijk bijna niet om door te komen. En het zijn juist deze mensen die we willen bereiken, want zij kunnen het verschil maken.”

Leraren en scholen zijn zich steeds bewuster van kansenongelijkheid en weten dat zij daarin iets kunnen betekenen. Marijke: “Ik weet dat het onderwerp enorm raakt. Dat merk ik bijvoorbeeld tijdens de Master Ontwerpen Van Eigentijds Leren (Movel). Ik zie daar in het werkcollege over kansenongelijkheid veel herkenning, maar soms ook boosheid, ongemak en zelfs verdriet.” 

Dat geeft weer aan: hoe dieper je in het onderwerp duikt, hoe meer de complexiteit komt bovendrijven. Marijke: “Daarom werkt het Kennislab Bevorderen Kansengelijkheid aan een masterclass voor de lerarenopleidingen én voor professionaliseringstrajecten. ‘Wat is eerlijk?’ vormt daarvoor de basis.”

‘Wat is eerlijk?’ vertaalt taai onderzoek naar informatie waar je als leraar, lerarenopleider of student echt iets mee kunt. Het zet aan tot nadenken, stimuleert tot gesprek en inspireert tot oplossingen. Je kunt het boek hier bestellen. Bekijk ook deze pagina over kansengelijkheid waar gratis downloads en artikelen te vinden zijn.

Wil je breed meedenken over kansengelijkheid? Bekijk dan de pagina van Kennislab Bevorderen Kansengelijkheid op de site van Sprong Voorwaarts. Of bezoek de website van de Werkplaats Onderwijskansen, een brede samenwerking van PO-leraren, onderzoekers en lerarenopleiders in de regio Arnhem-Nijmegen.

HAN-onderzoeker Marijke van Vijfeijken is promovenda bij Academie Educatie en ambassadeur van Fair Health. Ze schreef ‘Wat is eerlijk?’ samen met Edwin Buijs, Eddie Denessen, Gerda Geerdink, Mariëtte Lusse, Martine van de Pluijm, Tamara van Schilt-Mol en Marcel Schmeier.

Marijke praat je op 26 oktober tijdens de HAN Educatie Pitstop in een interactieve kennissessie bij over kansengelijkheid in het onderwijs.