Mee ontwerpen aan de energietransitie, op basis van je persoonlijke drijfveren

Hoe leid je jonge ingenieurs op tot transition engineers, en op wat voor manier kun je hun persoonlijke drijfveren daarbij inzetten?

Erik Folgering is verbonden aan SEECE (Sustainable Electrical Energy Centre of Expertise) en verantwoordelijk voor onderwijs en onderzoek bij Connectr - Energy innovation. Met zijn promotie-onderzoek Transition Engineering in Higher Education gaat hij onderzoeken hoe je persoonlijke drijfveren van studenten in hoger technisch onderwijs kunt inzetten om tot effectieve transitievaardigheden te komen. Een uitdaging, want het klimaat is wat je noemt een wicked problem: een ingewikkeld probleem waar geen eenduidige oplossing voor is, en waarbij vaak wordt gestuit op weerstand tegen oplossingen.

In welke zin doen die drijfveren er dan toe? “Ingenieursopleidingen kampen met flinke uitval van jongerejaars. Die struikelen over de ‘zware wiskunde’ die ze zich eigen moeten maken. Daarmee verlies je veel kapitaal en menskracht om de transitie straks soepel te laten verlopen. Daarom is het belangrijk dat je de persoonlijke drijfveren van de student onderzoekt. Waarom willen ze de wereld verbeteren? Waarom willen ze bijdragen aan de energietransitie? Door die drijfveren te onderzoeken, begrijpen ze beter waarom ze moeilijke sommen moeten maken. Door die sommen in de context van innovaties voor een betere wereld te plaatsen, maak je het klein en behapbaar. Dat motiveert!”

Op dat laatste zet Erik met zijn onderzoek met name in. “Neem waterstof - enorm belangrijk binnen de energietransitie. Hoezo zou je studenten alleen technisch laten kijken naar, bijvoorbeeld, het uitrekenen van rendementen? Waar blijft de context van maatschappelijke acceptatie, veiligheidsrisico’s of kernenergie? Als beginnend ingenieur werk je aan kleine, beperkte systemen: als je voorbij die systeemgrenzen leert kijken, is dat cruciaal voor het slagen van een ontwerp. Transitie naar duurzaamheid is nu de leidende context. Met mijn onderzoek wil ik een onderwijsvorm ontwikkelen waarin die context wordt gekoesterd én die drijfveren nadrukkelijk worden gestimuleerd.”

De komende jaren worden een flinke uitdaging. “Op dit moment ben ik hard aan het leren hoe je onderwijskundig ontwerponderzoek doet. Daar ben ik nog heel groen in”, lacht hij. “In het voorjaar ga ik empirisch onderzoek doen. Ik ga bijvoorbeeld studenten interviewen over hun drijfveren, docenten ondervragen, evenals mensen die in de bedrijfsvoering van Connectr of de HAN zitten. Hoe kunnen we daar een leeromgeving creëren waar verbinding tussen persoonlijke drijfveren en context goed tot uiting komen? Ik heb de kans om een hele studentgeneratie te volgen. Ik zou bijvoorbeeld kunnen monitoren hoe een eerstejaars student elektrotechniek zijn drijfveren gedurende zijn opleiding gebruikt heeft in de ontwikkeling van transition engineering competenties wanneer hij afstudeert.”

Het einddoel van Erik is om zowel technische opleidingen als studenten te laten denken in de context van het grotere, duurzame geheel. “Ik wil dat je als transition engineer bezig bent met de vraag waaróm je iets op een bepaalde manier ontwerpt. Dat je kritisch denkt: draagt dit bij aan een nieuwe oplossing? Is het duurzaam? Prachtig als je een windmolen leert ontwerpen, maar je moet ook leren wat het effect van die molen is op het systeem waarin het geplaatst wordt. En wat er met die windmolen gebeurt als ‘ie afgeschreven is.”

Nog belangrijker voor Erik is de verbinding. “Een ingenieursopleiding is gewoon stevig. Daarom is het essentieel dat je wat je kunt en leuk vindt binnen zo’n opleiding aan elkaar verbindt. Ik wil met mijn onderzoek goed nadenken over het soort onderwijs dat we onze studenten bieden. Kijk naar het bruisende IPKW; kijk naar Connectr: laten we daar optimaal gebruik van maken. Om ons door de energietransitie en uit de klimaatcrisis te leiden, hebben we gedreven, innovatieve ingenieurs nodig.

Annet de Lange: “Erik’s promotieonderzoek is een vernieuwend, onderwijskundig ontwerponderzoek. Hij legt heel goed de educatieve principes uit die nodig zijn om transition engineering te begrijpen, in te bedden in de praktijk én die wetenschappelijk te onderzoeken. Wij verwachten dat zijn onderzoek een uitbreiding van de theorie biedt, maar ook die van de praktijk. Docenten en studenten zullen door deze vorm van engaged engineering nieuwe dingen leren over de zo belangrijke transitie. Daardoor verwachten we als HAN ook meer houvast te krijgen op de toekomst!”

Promotor: Erik Barendsen, Radboud Universiteit
Co-promotoren: Stijn Hoppenbrouwers, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen & Radboud Universiteit
Teamleden: Aart Jan de Graaf, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen 
Financier: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en SEECE