Promotie-onderzoek

Een betere leraar worden door te weten wie je zelf bent

Leestijd : 3 minuten

Een beter leraar worden door te weten wie je bent

Als leraar ben je geen machine die puur voor de klas staat om kennis over te brengen. Je bent een mens, met je eigen waardes, zelfbeeld, wereldbeeld én spiritualiteit. Hoe zet je je eigen levensbeschouwing zo in dat die jouw professionele praktijk versterkt?

"Help kinderen met dat wat hen het diepste raakt", zegt Tom Schoemaker, docent Levensbeschouwing bij HAN Pabo. Voor zijn promotie-onderzoek gaat hij kijken hoe leraren hun persoonlijke wereldbeeld kunnen ontwikkelen en daar woorden aan kunnen geven, zodat ze dit in hun professionele praktijk kunnen gebruiken.

Levensbeschouwing van leraren

Tom is als onderwijsprofessional al 15 jaar bezig om binnen de Pabo een taal te ontwikkelen voor de persoonlijke levensbeschouwing van leraren. “Als leraar breng je vooral kennis en vaardigheden. Je staat in dit vak ook heel dicht op de kinderen. Daardoor ben jij als leraar als persoon ontzettend belangrijk. Mensen handelen namelijk altijd vanuit wie ze zijn en hoe ze naar de wereld kijken. Binnen de pabo is er alleen te weinig ruimte en aandacht om dat eigen wereldbeeld te ontwikkelen.”

Volgens Tom komt dat omdat aankomend leraren hun eigen levensbeschouwing niet onder woorden leren brengen. “Gaandeweg moeten ze maar ontdekken hoe ze in het leven staan, hoe ze op situaties reageren en wat voor taal ze daaraan geven. Dat terwijl levensbeschouwing essentieel is. Als leerkracht handel je vaak vanuit je intuïtie. Prima, maar je wordt beter als je die intuïtie onder woorden kan brengen. Daar wordt in dit vakgebied weinig naar gekeken. Met mijn promotie-onderzoek kan ik dat wel doen.”

Tom vindt dat ieder kind recht heeft op een leerkracht als persoon. “Je hebt een voorbeeld nodig om je te kunnen ontwikkelen. Kinderen moeten zien wat voor mens er voor de klas staat. Dat geldt ook andersom: een leraar moet niet alleen een leerling zien, maar vooral een kind. Zij verkennen de wereld, ontdekken zichzelf. Herken jij dat als leraar en pas je je eigen levensproces daarop toe, dan kun je een kind pas echt goed helpen.”

Je moet kinderen helpen met dat wat hen het diepste raakt. Je kunt droog naar spellingsfouten blijven zoeken, maar gaat het er niet ook om dat je begrijpt wat er achter zit?"

Je past als leraar je eigen levensbeschouwing dus toe om op een diepere manier contact te maken met je leerling? “Je moet kinderen helpen met dat wat hen het diepste raakt. Je kunt droog naar spellingsfouten blijven zoeken, maar gaat het er niet ook om dat je begrijpt wat er achter zit? Daar kun je meerdere vormen voor vinden: of dat nou met gedichten schrijven, een teddybeer of het vrije verhaal is. Daarvoor moet je teruggaan naar je eigen ervaringen, en jezelf begrijpen.”

Tom heeft bewust gekozen voor een beschrijvend onderzoek. “Het gaat hier om fundamentele kennis die we nog niet hebben. Ik ga een groep van 15 pabostudenten gedurende hun opleiding volgen om te kijken hoe zij een taal voor hun levensbeschouwing ontwikkelen met oog op hun vak. Ik wil dat proces goed beschrijven, omdat er juist nog zo weinig over bekend is. Dat begint met een conceptuele studie om de begrippen goed helder te krijgen. Wat is taal? Wat is levensbeschouwing? Na de zomer begin ik met de groep studenten aan het praktijkonderzoek.”

Hoe stuur je die studenten in het vinden van een taal voor hun levensbeschouwing? “Ik ga de studenten interviewen. Ik wil van ze weten: wat is jouw levensbeschouwing? Wat is voor jou belangrijk? In het 2e jaar zitten alle levensbeschouwelijke lessen: dan gaan zij bewust aan de slag met zichzelf, hun wereldbeeld en de taal daarvoor. Aan het einde van dat jaar evalueer ik: is het gelukt een taal te vinden? Hoe heeft die zich dan ontwikkeld?”

Leraar Academische lerarenopleiding primair onderwijs (ALPO) en studenten in de klas

Wat verstaat Tom onder ‘levensbeschouwelijke lessen’? “Ik laat studenten bijvoorbeeld een levensweg ontwerpen, waarop ze voor hen belangrijke momenten aangeven die hen hebben gevormd: boeken, een gebeurtenis, een sterfgeval. Wat voor effect heeft dat op jouw doen en laten als leraar? Daarbij is er geen goed of fout, het gaat er puur om hoe jij bent gevormd. Hamerden jouw ouders op eigen verantwoordelijkheid? Dan kun je al anticiperen op hoe jij dan als leraar zult zijn.”

5 jaar promoveren moet resulteren in een biografie van de 15 studenten. “Daarin zie je hoe hun taal zich ontwikkelt. Hoe die toegepast wordt en effectief wordt. Ik wil levensbeschouwing terug in het publieke debat. Ik hoop dan ook een verbeterslag in het onderwijs te bieden met mijn onderzoek. Levensbeschouwing is niet vaag, zweverig of verdacht. Juist als we op een meer persoonlijke, levensbeschouwelijke manier communiceren, verstaan we elkaar uiteindelijk beter.”

Annet de Lange: “Tom geeft met zijn promotie-onderzoek van uit de HAN mooi aandacht voor de kwetsbare en belangrijke positie van het leraarschap. Hij combineert inzichten vanuit theologie met onderwijskunde om persoonlijke levensbeschouwing goed te kunnen duiden. Dat vonden wij erg origineel. Inzicht in jezelf en zingeving zijn belangrijk voor een docent. In zijn beschrijvende onderzoek kan hij heel goed uitleggen hoe dit bijdraagt aan kwaliteit van het onderwijs.”

Promotor: Cok Bakker, Universiteit Utrecht
Co-promotoren: Helma Oolbekkink, HAN, André Mulder, Protestantse Theologische Universiteit
Financier: HAN