Een gezonde samenleving? “Het belang van sporten wordt onderschat”

Het is de algemene conclusie die volgt uit het onderzoek waarop Willem, onderzoeker Sport en Economie, promoveert. Zijn studies komen voort uit een persoonlijke frustratie, vertelt hij: “Ik kan me enorm ergeren aan sporteconomen die enkel met leuke data over topsport komen. Helaas beslaat dat wel 80% van het sport-economisch onderzoek. En er is ook niets mis mee, alleen is de brede maatschappelijke kant – over de gezondheid van sport – veel belangrijker.”

In de samenleving zijn grote verschillen op het gebied van zowel sportdeelname als gezondheid te zien. “De inkomensverschillen in Nederland zijn relatief klein zijn en we worden steeds slimmer: 40% van de bevolking is hoger opgeleid. Toch lukt het ons niet met het geld dat we hebben, de gezondheidsverschillen in Nederland te verkleinen.” Daar komt de sociaaleconomische positie in de vorm van opleidingsniveau of inkomen van iemand bij kijken. “Mensen met een lage sociaaleconomische positie leven gemiddeld 6 jaar korter. Kijken we naar de gezondheid, dan leven mensen met een hoog inkomen gemiddeld ruim 72 jaar in goede gezondheid. Bij de laagste inkomensgroep is dat liefst 20 jaar minder. Een verschil waar we ons kapot voor moeten schamen. Ik wilde weten welke rol sport kan spelen om dat verschil te verkleinen.”

Net als bij de invloed van rook- en alcoholgebruik kun je kijken naar de invloed van sport op de gezondheid. “En dat kun je met elke leeftijd doen. Kijk je naar jonge kinderen, dan spelen ze bijna allemaal buiten. Onafhankelijk van waar ze zijn geboren – een arme of rijke wijk – bewegen kinderen in de basisschoolleeftijd ongeveer evenveel.” Kinderen uit een lager opgeleid gebied bewegen zelfs iets meer. Op de middelbare school slaat dat beeld om. Daar bewegen jongeren uit arme gezinnen veel minder dan die uit welgesteldere gezinnen. “Ik vermoed dat de setting waarin kinderen bewegen heel belangrijk is. Op de lagere school zijn veel kinderen van hoger opgeleide ouders vaak al lid van een vereniging. Daar blijven ze op de middelbare school - en daarna - ook sporten. Voor hen is sporten als een leuke en goede gewoonte. Kinderen uit een arme wijk zijn in veel mindere mate lid van verenigingen. Wel spelen ze meer buiten op losse veldjes en bijvoorbeeld Cruijff Courts. Op middelbare schoolleeftijd is dat veel minder. Dan zie je dat de gewoonte en sociale context van de sportvereniging ontbreken.” Het is dan ook raadzaam de rol van sport, in teamverband, bij deze groep extra te benadrukken.

Uit het onderzoek van Willem blijkt ook dat in wijken waar veel mensen leven met een lage sociaaleconomische positie, de zorgkosten duidelijk hoger zijn. “Daarbij is gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht. Hier lijken sport- en beweeggedrag ook van invloed. Zijn meer mensen lid van een sportvereniging, in welke type wijk dan ook, dan zijn de zorgkosten lager. Dat kostenverlagend effect zien we ook als er meer mensen voldoen aan de beweegrichtlijnen, maar vooral bij wijken met een lagere sociaaleconomische positie. Beweegprogramma’s die worden aangeboden, kunnen zich dus het beste op de wijken met een lage sociaaleconomische positie richten.”

COVID-19 heeft de afgelopen 2 jaar gezorgd voor een groter verschil in beweeggedrag. “Mensen met een hogere opleiding of hoger inkomen blijven vaak zelf wel bewegen. Die maken de stap om van – bijvoorbeeld – een teamsport naar hardlopen te gaan ook gemakkelijker. Voor de lagere sociaaleconomische groepen is zo’n stap vaak lastiger. Daar zien we dan ook een veel grotere terugloop in sporten en bewegen. Het is ook voor de volksgezondheid heel belangrijk om hen weer in beweging te krijgen.”

Een zorg die Willem daarbij heeft is dat sportverenigingen steeds meer geclusterd op een plek zitten. Dat terwijl het enorm belangrijk is dat een diversiteit aan sport in de buurt aanwezig is. Niet veel mensen willen eerst een half uur onderweg zijn om ergens te kunnen sporten. Hier ligt een rol voor de gemeente weggelegd, terwijl ook scholen een rol kunnen spelen. “Benadruk dus niet enkel het belang en plezier van sport en bewegen op jonge leeftijd. Leid kinderen ook naar een laagdrempelige plek, zoals een sportvereniging in de buurt, om dat buiten schooltijd te blijven doen.”

Sporten is dus enorm belangrijk. “Een leven lang sporten omdat je het leuk vindt, is een prachtige route naar een langer en gelukkiger leven. En het is het waard om in te investeren, zowel persoonlijk als voor de samenleving. In mijn vervolgonderzoek blijf ik daar ook mee bezig. In Arnhem ga ik nu bijvoorbeeld samen met collega’s kijken of we een kosten-batenanalyse kunnen maken voor sportveldjes en sportaccommodaties in de wijk. Daarmee proberen we de maatschappelijke opbrengsten tastbaar te maken voor de (lokale) politiek. Een sportveld is tenslotte ook een plek van samenkomst, ook tussen verschillen groepen in de bevolking. Dus daar zit naast gezondheid nog veel meer maatschappelijke waarde in.”