Internationale dag tegen ouderenmishandeling

1 op de 20 ouderen krijgt te maken met  een vorm van ouderenmishandeling. Het kan gaan om verwaarlozing, financieel misbruik, seksueel misbruik, lichamelijke- en/of psychische mishandeling. Meerdere vormen kunnen tegelijk voorkomen. Ouderenmishandeling is echt een groot probleem. Enerzijds door de schade die het aan slachtoffers aanbrengt. Anderzijds omdat het een verborgen probleem is.

Ouderenmishandeling wordt vaak verzwegen door de betrokkene zelf en niet opgemerkt of als zodanig herkend door de omgeving. De verwachting is dat ouderenmishandeling de komende jaren zelfs toeneemt. Dit met het oog op de dubbele vergrijzing. Maar ook door het toenemende beroep op mantelzorgers. Zij komen zelf meer onder druk te staan door veranderingen in het zorgstelsel in combinatie met hun andere taken.

De lectoraten Acute Intensieve Zorg en Innovatie in de Care / Technologie voor Gezondheid van de HAN, het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ), het Spaarne Gasthuis (SG) en het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis (CWZ) ontwikkelden samen op basis van praktische handvatten een eenvoudig instrument om ouderenmishandeling vroegtijdig te kunnen signaleren.

Dit instrument heet de EldeR Abuse ScalE, ofwel ERASE, validering van de Netherlands EldeR Abuse ScalE voor vroegtijdige herkenning van ouderenmishandeling binnen het ziekenhuis. Het is een  samenwerkingsproject dat deel uitmaakt van het ZonMw actieprogramma: Geweld hoort nergens thuis. 

ERASE bestaat uit één signaleringsvraag: 'Zijn er zorgen over verwaarlozing, misbruik of mishandeling?' Na het antwoord 'Ja' of 'Twijfel' volgen 6 verhelderingsvragen, die de observaties van de professional beschrijven. Bijvoorbeeld over de interactie tussen de oudere en de mantelzorger, of over waargenomen letsels.

Met het beantwoorden van de verhelderingsvragen komt de professional terecht in stap 1 van de wettelijk verplichte Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling.

In het CWZ, JBZ en SG hebben professionals op de Spoedeisende Hulp en Polikliniek Geriatrie in de praktijk meer dan 11.000 ouderen vanaf 70 jaar gescreend met behulp van ERASE. Bij ongeveer 2% van deze patiënten waren er zorgen over ouderenmishandeling. Hun casussen zijn anoniem besproken in een multidisciplinair overleg. Het onderzoek liet zien dat ERASE ouderen met een probleem van verwaarlozing of ouderenmishandeling daadwerkelijk identificeert.

Voor de in het onderzoek geïdentificeerde ouderen is een plan van aanpak gemaakt in overleg met Veilig Thuis, geriater, spoedeisende hulparts, gespecialiseerd verpleegkundigen en andere betrokkenen.

Het ERASE instrument blijkt een belangrijk hulpmiddel om het bewustzijn van professionals te vergroten. Het gaat daarbij om het kunnen objectiveren van het 'niet pluis gevoel' bij een casus. Dit is belangrijk, want professionals kunnen het verschil maken voor de oudere om het taboe te doorbreken en passende hulp te zoeken.

''Het is belangrijk dat zorgverleners alert zijn op ouderenmishandeling en vroegtijdig misstanden signaleren,'' stelt Sivera Berben als projectleider ERASE. ''Daarmee kunnen negatieve gezondheidsuitkomsten van ouderenmishandeling voor de oudere worden voorkomen. Het gaat dan bijvoorbeeld om: een verhoogde kans op sterven of bijkomende ziektes, zoals hartklachten door de stress, psychologische druk en soms ook regelmatig gebruik van de Spoedeisende Hulp.''

"We hebben ERASE ontwikkeld als een makkelijk bruikbaar en valide instrument voor het signaleren van ouderenmishandeling. Het is een onmisbaar hulpmiddel voor verbetering van veiligheid van oudere patiënten én van kwaliteit van zorg.''

Sivera geeft onder andere tijdens het Symposium Oudernmishandeling van de Landelijke Vereniging voor Aandachtsfunctionarissen huiselijk geweld en kindermishandeling (LVAK) ook uitleg over het gebruik van ERASE in de praktijk.

"Met ERASE wordt het waarnemen en bespreekbaar maken van 'stil leed' van oudere patiënten ook in de ziekenhuizen makkelijker. We moeten élke dag van het jaar alert zijn op het signaleren, stoppen en voorkomen van ouderenmishandeling.'

Stuur voor vragen en meer informatie een mailbericht aan projectleider en associate lector Acute Intensieve Zorg:

• Sivera.Berben@han.nl