Kunnen we de grote verduurzamingsslag tijdig maken?

Tien jaar lang heeft Aart-Jan de Graaf zich verdiept in de transitie naar een duurzaam energiesysteem, als lector Meet- en Regeltechniek aan de HAN. Daar komt dit jaar een eind aan. Hij geeft het stokje door. Het symposium dat 30 augustus plaatsvindt in de Arnhemse Eusebiuskerk en op het Gemeentehuis Arnhem is een van de laatste projecten waar De Graaf aan werkt.

Dat betekent niet dat de lector deze gelegenheid aangrijpt om zijn kennis van de afgelopen 10 jaar te delen met de aanwezigen. Integendeel. De Graaf wil gasten vooral zélf tot nieuwe inzichten over de energietransitie laten komen. In verschillende presentaties en deelsessies worden mensen uitgedaagd om kritische vragen te stellen over de haalbaarheid van de transitie naar een duurzame energievoorziening. Dit vanuit verschillende invalshoeken.

Zo wordt er stilgestaan bij het ontwerp van het energiesysteem, in een keynote van Mart van Bracht. Van Bracht is programmadirecteur Systeemintegratie bij de Topsector Energie. “Ik heb aan hem gevraagd: is er een grand design voor de eindsituatie en de weg daarnaartoe? We horen nog onvoldoende over de weg die we moeten bewandelen.” Verwacht De Graaf dat er een uitgestippelde route is naar nul emissie? Nee. Maar we moeten daar wel goed over nadenken en plausibele scenario’s schetsen.

Na ontwerp wordt uitvoering belicht, in een keynote van Marsha Wagner. Zij is programmadirecteur Human Capital Agenda bij de Topsector Energie. Wagner gaat vooral in op de mensen die nodig zijn om de energietransitie tot een goed einde te brengen. “Uitvoering wil zeggen: wat moet er gedaan worden en wie gaat dat doen? En kunnen ze het? Dus het gaat over de competenties en de uitvoeringscapaciteit. We horen over immens gebrek aan arbeidscapaciteit. Wat als we die niet kunnen realiseren?”

Een ander belangrijk element in de energietransitie is het nemen van beslissingen. Kristel Lammers, directeur van het Nationaal Programma Regionale Energie Strategie, vertelt over haar ervaringen. “Aan haar heb ik gevraagd: is er een robuuste politieke en bestuurlijke besluitvorming? Er moeten ten slotte keuzes worden gemaakt en daar moeten we niet telkens op terug hoeven komen. En die keuzes moeten uiteindelijk ook gedragen worden.”

Over draagvlak wordt een keynote-presentatie gegeven door Pallas Agterberg, challenge officer bij Alliander. Want is er voldoende bereidheid in de samenleving om noodzakelijke veranderingen door te voeren? “Er gaat een aantal hele ongemakkelijke situaties ontstaan de komende jaren. Het is te gemakkelijk om te denken: als de burger goed vertegenwoordigd is, dan komt het wel goed. Maar de verantwoordelijkheid is er nog steeds. Ook voor de burger; op individueel én collectief niveau.”

Het symposium draait niet om de nieuwste technologische innovatie die een bijdrage levert aan de energietransitie. Er worden veel onderwerpen belicht die níet om techno-economische oplossingen draaien. De Graaf hoopt dat aanwezigen een beeld vormen van wat wél en níet kan, op allerlei vlakken. “Mensen moeten anders leren kijken naar de toekomst. We zeggen nu: het energiesysteem van 2050 moet hetzelfde leefpatroon als nu ondersteunen, maar dan duurzaam. Dat is niet realistisch.”

“Neem bijvoorbeeld de infrastructuur. Gaan we de netten overal drie keer zo zwaar maken, en gaan we dat in 28 jaar doen? Je kunt ook zeggen: we redden die uitvoeringscapaciteit niet. We kunnen niet heel het laagspanningsnet in Nederland in 28 jaar vernieuwen. Maar dan moet je iets anders willen.” In zo’n situatie moeten we terug naar de tekentafel. Welke weg gaan we dan bewandelen? Moeten we onze economie meer afstemmen op momenten waarop energie voorradig is?

Iedereen is 30 augustus welkom in de Arnhemse Eusebiuskerk en in het Gemeentehuis om over dit soort vraagstukken verder te praten. Van leek tot professional. De Graaf stuurt aan op een bijeenkomst die mensen bij elkaar brengt. Hij hoopt dat aanwezigen onder het genot van een hapje en een drankje collectief tot nieuwe inzichten komen, met een open blik naar verscheidene disciplines. Ook zal De Graaf zijn uittreerede geven, waarin hij afscheid neemt als lector.

Wie de opvolger van De Graaf ook wordt, de brede blik op de energietransitie blijft gehandhaafd. Op de HAN en bij SEECE staat systeemdenken hoog in het vaandel. Dat betekent dat er vanuit allerlei disciplines gekeken wordt naar de maatschappelijke problemen waar we voor staan. Bijvoorbeeld in learning communities, waarin stakeholders (zoals overheden, bedrijven, kennisinstellingen en burgers) leren samenwerken aan een duurzame energievoorziening.

Meer weten over het symposium? Of wil je je aanmelden? Kijk hier voor meer informatie.