Meer impact door uniek onderzoeksprogramma

Het is 2015. RIBW Arnhem & Veluwe Vallei klopt aan bij de opleiding Social Work Deeltijd met een opleidingsvraag. RIBW AVV biedt specialistische begeleiding bij het wonen, werken en leven aan mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid of ernstige psychosociale problemen. Zij willen graag een deel van hun begeleiders met een mbo 4-diploma laten scholen tot hbo bachelor. Dat is natuurlijk geen probleem en in totaal volgen 46 medewerkers een opleidingstraject op maat. Aan het einde van de opleiding gaan de medewerkers aan de slag met de module Onderzoek & Innovatie. De docenten vragen wat de organisatie gaat doen met 23 losse praktijkverbeterprojecten? Is het niet handiger om dat te bundelen? Ja, vinden ook RIBW AVV en het Lectoraat Versterken van Sociale Kwaliteit. Het resultaat? Het onderzoeksprogramma Samen werken aan duurzaam herstel dat in 2018 start. 

Op welke manier draagt RIBW AVV nog beter en duurzamer bij aan het herstel van cliënten? Wat is daarbij belangrijk? En welke uitdagingen zijn er met oog op de altijd veranderende wereld om ons heen? Met die vragen zijn HAN-docenten, onderzoekers, medewerkers, maar ook managers, kwaliteitsmedewerkers, ervaringsdeskundigen en cliënten van RIBW AVV aan de slag gegaan. Het doel: een overkoepelend onderzoeksprogramma waar de praktijkverbeterprojecten als bouwsteentjes aan elkaar verbonden zijn en samen meer dan de som der delen werden. Lector Lisbeth Verharen licht toe: “Belangrijk was dat alle projecten bijdroegen aan de vraag hoe je cliënten zo begeleidt dat zij hun leven kunnen leven op een manier die bij ze past en ze goed doet. Door de samenhang werd er écht een verschil gemaakt voor medewerkers en cliënten van RIBW AVV en diepten we thema’s uit, zodat het meer bruikbare kennis opleverde.”

De centrale vraag van het onderzoeksprogramma omschreef de voorwaarden waar een praktijkverbeteringsproject aan moest voldoen. Carla Brouwer, hoofddocent Social Work Deeltijd van de HAN: “Het onderzoeksprogramma gaat over aansluiten, samenwerken, is gericht op groei, participatie en welbevinden. Medewerkers zochten hiermee gerichter naar het onderwerp waarin zij graag wilden onderzoeken en ontwikkelen.”

Onderzoeker Cora Brink werkte gedurende de looptijd van het programma 1 dag in de week voor dit project, als verbinder tussen de opleiding Social Work, lectoraat en praktijkverbeteringsprojecten van medewerkers: “Ik vond het een geweldige rol. Vanaf het begin stuurden we op de relevantie van de projecten voor de praktijk, maar ook op kwaliteit van onderzoek en waarde voor de ontwikkeling van de student. Dit maakte een bijzondere samenwerking in de driehoek van onderwijs, onderzoek en werkveld.” RIBW AVV zag dit ook als meerwaarde, vertelt Minke Simonis, manager Zorg & Kwaliteit. “Door de verschillende praktijkverbeterprojecten te bundelen, gaven we er meer kracht aan.”

Het programma bestond uit 3 pijlers: van beschermd wonen naar zelfstandig wonen met ambulante begeleiding, participatie en samenwerking met collega-organisaties. Hierbinnen zochten medewerkers een onderwerp dat aansloot bij hun persoonlijke drijfveren en motieven, daar waar de medewerkers vanuit hun eigen praktijk urgentie voelden. Lisbeth: “Dan haalden ze het beste uit zichzelf naar boven. Door het programma voorkwamen we dat mensen hetzelfde deden of er blinde vlekken ontstonden.”

In 4 verschillende periodes gingen 23 duo’s aan de slag. Medewerkers keken naar onderbelichte onderwerpen of pijlers. Dat was bijvoorbeeld zo op het gebied van het samenwerken met naasten. Of ze bouwden voort op wat een ander duo al eerder had gedaan, om zo tot verdieping te komen. “Zo keek een eerste duo naar welke vaardigheden belangrijk zijn voor cliënten, voordat ze de stap van beschermd naar zelfstandig wonen met ambulante begeleiding konden maken. Een volgend duo keek bijvoorbeeld naar motivatie om zelfstandig te wonen”, vertelt onderwijskundige Maritza Gerritsen Social Work Deeltijd.

De eerste conclusies van het onderzoek presenteerden de medewerkers tijdens co-creatiesessies. Niet alleen aan andere medewerkers, maar ook aan belangstellenden, samenwerkingspartners en cliënten van RIBW AVV. Ook bestuurder Hillegonde van den Berg en regiomanagers schoven aan. Het doel: tot een innovatief verbeterproduct komen. Annemiek Lieferink, adviseur Kwaliteit bij RIBW AVV, vult aan: “Je kijkt samen hoe je iets verder brengt. Iedereen brengt andere perspectieven mee.”

Altijd is het cliëntperspectief cruciaal. “Niets over ons, zonder ons”, noemt Minke als iets waar RIBW AVV naar streeft. Cliënten werkten dan ook mee in de projecten. “Als je cliënten nauw betrekt bij het onderzoek, krijg je betere producten en verbeteringen”, zag Carla. Met de bij de verschillende projecten betrokken cliënten en andere belanghebbenden bepaalden ze wat er nodig was om de verbetering te realiseren. Cliënten vertelden bijvoorbeeld wat het voor hen betekende. Er werd gepraat, getekend en allerlei andere creatieve plannen gemaakt.” Timo Jans was een van de begeleiders die met plezier terugdenkt aan deze betrokkenheid: “Het was leuk om dit samen met cliënten te doen. Heel waardevol om te horen wat cliënten bezighoudt.”

“Medewerkers vonden de co-creatiesessies spannend, omdat je iets loslaat. Je zegt eigenlijk: ik wil verder komen, maar ik bepaal niet de weg en niet de uitkomst”, vertelt Annemiek. “Het gaat dan misschien een andere kant op dan je voor ogen had, maar daardoor wel de kant op die blijkbaar waardevol is en aansluit.” Bij de co-creatiesessies werd de samenhang heel zichtbaar. “Iedereen was betrokken bij alle projecten, je bouwt samen aan iets groots”, licht Lisbeth toe.

Een zelfinzichtspel, vragenkaartjes over zingeving, gespreksmodellen zijn voorbeelden van opgeleverde producten. De volgende stap: deze innovatieve producten ontsluiten voor alle begeleiders bij RIBW AVV. Minke: “Deze ideeën zijn bottom-up ontstaan, hier is behoefte aan. We gaan een informatiebank maken waar de producten te vinden zijn. SRH (steunend relationeel handelen)-coaches brengen deze informatiebank verder de organisatie in. Dit zijn extra tools waar een cliënt en begeleider gebruik van kunnen maken om een doel van deze cliënt te realiseren.

HAN-docenten, onderzoekers en RIBW-medewerkers denken met plezier terug aan het project. Maritza: “Het is al bijzonder dat een organisatie bewust kiest voor het zo grootschalig opleiden van medewerkers, maar dat ze ook de praktijkverbeteringsprojecten verbinden met waar ze als organisatie mee bezig zijn en met een lectoraat, is helemaal uniek.” Minke vult aan: “Doordat het vanuit een breed gedragen onderzoeksprogramma gebeurde en aansloot bij vragen van cliënten en begeleiders, ontstond er veel energie. Het hielp de kwaliteit van de onderzoeken als geheel omhoog. Daarnaast kregen wij een inkijkje in onderzoek en onderwijs en de HAN een duidelijk beeld van hoe het werkt in onze organisatie.”

Allemaal zijn ze het erover eens: de koppeling met het onderzoeksprogramma hielp om meer impact te realiseren. “Door het onderzoeksprogramma zijn er door begeleiders 23 projectresultaten opgeleverd die daadwerkelijk als ondersteunend instrument ingezet kunnen worden om de begeleiding van cliënten nog beter te maken. En dat is waar het om gaat”, eindigt Minke.