Deltaplan voor het verbeteren van de instroom Civiele Techniek

Wat ziet Annemiek Delissen als de oorzaken voor deze krimp? Wat doen de hbo-opleidingen eraan om de instroom te verhogen? En hoe kunnen we hierin met de organisaties in het werkveld gezamenlijk optrekken? Hiervoor is een Deltaplan nodig en daar wordt aan gewerkt.

Annemiek Delissen: "We hebben in de opleiding te maken met verschillende doelgroepen en ik maak wel een verschil tussen de instroom bij de voltijd- en deeltijdopleidingen en de programma’s voor een Leven Lang Ontwikkelen. In de deeltijd groeit het aantal studenten Civiele Techniek licht. We werken hiervoor goed samen met onder andere de Civilion Academy BV, de opleider namens de betonbranche. Deze aanwas is er, omdat de animo voor werken in combinatie met leren groeit."

Studenten van de voltijdopleiding komen vooral van de havo, het vwo en uit het mbo. "En er is ook aanwas van statushouders uit landen als Syrië, Iran en Irak," zegt Annemiek. "Zij hebben daar vaak al volwaardige polytechnische opleidingen gedaan en komen hier zowel in de voltijd- als in de deeltijdopleiding terecht." 

In de deeltijdopleidingen zitten vooral veel mensen uit het werkveld, met een mbo-opleiding die door willen groeien in hun functie. Bijvoorbeeld van (assistent)werkvoorbereider naar projectleider en instromers met eigen bedrijven, die eerder een mbo-opleiding deden en nu meer technisch en projectmatig gefundeerde kennis op hbo-niveau nodig hebben om hun bedrijf een stap verder te brengen. Annemiek: "Als ik naar de arbeidsmarkt kijk naar wie we kunnen bedienen, dan zie ik dit vanaf de middelbare school tot en met het werkveld als één traject."

Wat kunnen de oorzaken zijn voor het teruglopende aantal starters bij de voltijdopleiding. En wat doen we daaraan? Annemiek Delissen: "De opleidingsnaam Civiele Techniek draagt niet bij om scholieren enthousiast te krijgen, omdat deze niet gelijk een beeld oproept wat het beroep inhoudt, zoals dat bij Bouwkunde wel het geval is. Vroeger heette Civiele Techniek, Grond-, Weg- en Waterbouwkunde. Ik denk dat die naam zichzelf veel beter verkocht, maar het dekte op een gegeven moment de lading niet meer. Dit is in de jaren 80 veranderd, voor een betere herkenning met de internationale term Civil Engineering."

Ook noemt Annemiek dat de voorlichtingscampagnes die qua inhoud en de wijze waarop niet altijd goed aansluiten op de behoeftes van de huidige generatie studiekiezers. 

"We laten veel oranje hesjes en helmen langs de weg en in de bouw zien, maar welk beeld wil je als hbo-opleiding ventileren? Ik noem wel eens het voorbeeld dat we zelf in een voorlichting zeggen: ‘We dimensioneren een dijk’. Maar als we niet aangeven wat dat inhoudt, zegt dit een scholier uit het voortgezet onderwijs niks. Het probleem als het ware afpellen in beeldende taal. Dat we duurzaam en circulair willen bouwen en met voorbeelden vertellen wat je in de opleiding leert."

Als voorbeeld noemt Annemiek het Project Dijkversterking Afsluitdijk Waddenzeezijde. Aan de hand hiervan kun je goed laten zien hoe mooi en breed zo’n project is en hoeveel verschillende civieltechnische aspecten het heeft.

"We kunnen vertellen dat hiervoor de Quattroblocks, -de betonnen bekleding aan de wadkant- speciaal zijn doorontwikkeld. Bij proeven op een externe testlocatie is aangetoond dat deze dijkbekleding golfkrachten aankan die 2 keer sterker zijn dan de zwaarste storm die de dijk moet kunnen weerstaan. Dat er een speciale kraan is ontwikkeld om deze blokken te kunnen plaatsen en dat elk blok door middel van een chip op de juiste plek wordt gelegd. Hoe interessant! Maar dit vertellen we nog te weinig. En wat we vooral in onze campagnes beter kunnen doen is deze generatie studiekiezers in hun eigen taal vertellen, ook door onze eigen studenten, hoe essentieel en interessant civiel is en hoe divers en breed het werkveld."

"En," vervolgt Annemiek, "we zullen vertellen -en dan kom ik richting de bedrijven- hoe hard Nederland civiele techniek nodig heeft. Ik merk dat op dit moment de noodzaak om samen op te trekken om meer studenten te werven nog niet door alle bedrijven in dezelfde mate wordt gevoeld, omdat de urgentie er nog te weinig lijkt te zijn. Maar de spoeling wordt nu heel snel veel dunner. We hebben als keuzerichtingen Infra, Constructie en Waterbouw. Bij de HAN zitten er in het 3e studiejaar nog maar 8 studenten in de specialisatie Infra en 9 in de waterbouw. Het mbo is hier en daar al gestopt wegens te weinig animo. Is dit het voorland van het hbo?"

Als voorzitter van het Landelijk Overleg van de HBO-opleidingen overlegt Annemiek Delissen regelmatig met de andere opleidingen in de civiele techniek. Er zijn in totaal 10 civieltechnische hbo-opleidingen in ons land. Annemiek: "Het is nu dus echt tijd voor actie. Voor de lange termijn is het nodig dat we nu landelijk en regionaal investeren. En dat is de kern van mijn boodschap aan het werkveld: Als we nu niet samen optrekken missen we straks het schip!"

Het Landelijk Overleg van de HBO-opleidingen wil daarom dat de opleidingen en de civiele branche de handen ineen slaan. "Met elkaar investeren," zegt Annemiek Delissen. "Samenwerken om in de toekomst te kunnen borgen dat we voldoende en goed geschoolde civiele ingenieurs behouden. Hogescholen willen bijdragen,  maar we hebben hier met de branche een gemeenschappelijk belang. Zonder elkaar gaan we dit vraagstuk niet tackelen."

Vanuit het Domein Built Environment, het netwerk van vertegenwoordigers van hogescholen, is er een campagne in de maak. "Een Deltaplan, noem ik het maar," vertelt Annemiek. "Hiermee zijn we naar civiele organisaties en koepels als Bouwend Nederland en Koninklijke NLIngenieurs gegaan. In deze voorronde hebben deze organisaties aangegeven het belang in te zien en mee te willen werken aan het ontwikkelen van een campagne op diverse niveaus. Nu de neuzen vanuit de hogescholen en de brancheorganisaties dezelfde kant op staan, gaan we de daad bij het woord voegen. We zijn nu zover dat we met een concrete vraagstelling naar het werkveld kunnen gaan, om nader in gesprek te gaan met ingenieurs- en adviesbureaus, aannemers, waterschappen en de brancheorganisaties."

De campagne bestaat uit een landelijk, regionaal en hogeschoolniveau. Annemiek: "We denken aan een film met het motto Civiele Helden van de toekomst, waarin zichtbaar wordt dat de toekomst van ons land afhangt van civiele ingenieurs. Landelijk aandacht voor civiel en de zeeën van werk. Van het onderhoud en versterken van 1000 kilometers aan rivierdijken en kades. Maar ook de complexe problematiek van de infrastructuur, het klimaat en de wisselwerking daartussen. Civiele Techniek is een wereldverbindende factor."

Met casuïstiek die in het werkveld voor het oprapen ligt, kunnen modules worden ontwikkeld waarmee de hogescholen uit het domein naar het voortgezet onderwijs gaan om leerlingen te laten ruiken en proeven aan de tastbare civiele techniek.

Behalve de film en de modules doen de hogescholen individueel ook nog hun eigen regionale campagnes. Niet alleen de Open Dagen en algemene kennismakingsactiviteiten, maar ook speciale events voor kinderen in de basisschoolleeftijd en leerlingen in het voortgezet onderwijs. Op lokale publiekstrekkers zoals techniekdagen en ook activiteiten in eigen huis.

Annemiek Delissen noemt daarvan wat voorbeelden: "Basisschoolleerlingen die een bootje ontwerpen en deze gaan testen in de watergoot bij de Academie Built Environment. Of een ontwerpwedstrijd voor het voortgezet onderwijs om het gebied rond de Arnhemse HAN Campus te verduurzamen en te optimaliseren. Onze docenten zijn dan de experts waaraan je vragen kunt stellen en helpen bij de oplossingen die leerlingen bedenken. Of samenwerken met projecten als Q-highschool, waarin leerlingen zelf leerervaringen mogen opdoen en ook zelf met vragen komen. Ik geloof echt in dat soort kruisbestuiving." 

"Mijn verhaal maakt duidelijk dat je het als hogeschool niet alleen redt," besluit Annemiek Delissen. "We gaan als hogeschool veel meer van zenden in onze voorlichting naar inspireren om zo de wisselwerking teweeg te brengen.  Om te laten zien wat er allemaal te beleven is in de civiele wereld, is het de kunst om vroeg te beginnen met het planten van een zaadje."

Op de hoogte blijven van actuele ontwikkelingen bij de Academie Built Environment? Abonneer je op de Nieuwsmail Built-Up. Deze verschijnt 5 keer per jaar.