Stressklachten van hogeschool-docenten reduceren

Onderzoekers Liesbet Rabbinge en Marleen van Beuzekom van het Lectoraat Architecture in Health gingen op onderzoek uit. Ze onderzochten op welke basis ze ontwerprichtlijnen kunnen creëren voor de werkplekken van deze groep medewerkers.

De dames zijn eerst op verkenning gegaan wat voor docenten belangrijk is en hoe hogeschool-docenten hun werkomgeving momenteel ervaren. Marleen en Liesbet hielden hiervoor een expert-interview met een burn-out coach en met een living-lab projectleider. Met docenten deden ze een diary en een focussessie. Dit leidde tot inzicht in oorzaken van het probleem: hoge werkdruk, breed takenpakket, piekdrukte en pauzes die ad-hoc of nauwelijks genomen worden. Ze kwamen met een set van randvoorwaarden, eisen en wensen. Hier is een set aan adviezen uitgerold waar ze proefopstellingen voor een gezonde werkplek voor hebben gemaakt die inmiddels uitgeprobeerd zijn.

Marleen vertelt: “Het docentschap is een sociaal vak en toch is het lastig om een teamgeest te creëren. Het is daarom belangrijk om elkaar formeel en informeel te ontmoeten. Zo kun je elkaar helpen en inspireren. Met elkaar lachen en zaken delen.” Liesbet vult aan: “Deze sociale verbinding draagt bij aan een veilig gevoel.”
Behalve het samenzijn, heeft ook tijd een grote invloed op hoe je je werk inricht en ervaart, zo ontdekten ze. “Door het brede takenpakket van hogeschool-docenten, is focus aanbrengen lastig. Pauze houden schiet er te vaak bij in,” weet Marleen uit de gesprekken die ze voerde.

De vraag is hoe je een gezonde balans krijgt tussen werk en rust. Studenten Communicatie en Multimediadesign deeltijd stelden de Pomodoro-timemanagementtechniek voor. “Deze ‘kookwekker’ helpt om focus aan te brengen in het werk en zorgt tegelijkertijd dat je de tijd goed kunt managen door de dag op te breken in Pomodoro-blokjes. Dat is een passende theorie bij het probleem. Zo kun je worden herinnerd aan 'tijdig pauze houden' en zo wordt je gestimuleerd om focus te kiezen in het brede takenpakket. Deze studentengroep heeft de Pomodoro techniek toegepast in een ruimtelijk ontwerp. Dat heeft ons geïnspireerd.  Ook het literatuuronderzoek en de living lab projectleider uit het verkennende onderzoek gaf aan dat dit een passende methode is,” aldus Marleen.

Met online en offline feedback van partners en docenten zijn uiteindelijk 2 van de 5 ontwerprichtingen uitgewerkt met als basis de natuur: het Social Nature System en de Natural Workspace. Marleen legt uit: “Social Nature is gericht op het versterken van de teamgeest. Bijvoorbeeld meer mensen naar één plek krijgen om elkaar te ontmoeten. Denk aan een statafel om een tulpachtige paal. Als je alleen aan zo’n tafel in bijvoorbeeld de ontvangsthal of koffiekamer staat, gebeurt er niets. Schuift er iemand aan, dan komt de bloembol in beweging en gaan de bloembladeren ‘ademen’ door open en dicht te gaan. Dit kan gekoppeld worden aan een systeem waarbij 2 collega’s op hetzelfde moment een signaal ontvangen om naar die plek te gaan.”

Natural Workspace gaat om natuur integreren in de werkplek omdat natuur een ontspannende werking heeft. Buiten naar binnen halen. Omdat deze beter te implementeren is in de flexomgeving, zijn daar 2 testopstellingen voor gemaakt. Een zee- en een bosvariant. In beide gevallen word je via natuurlijke signalen meegevoerd in een Pomodoro timemanagementblok. Marleen legt uit: “20 minuten geconcentreerd werken, dan krijg je een natuurlijke aankondiging dat er een break op komst is. Bij de zee-variant is de aankondiging een zeebriesje en krijg je een ademhalingsoefening. Bij de bosvariant zie je de plantenhaag ruisen en vlinders ronddansen. Het is de bedoeling in beweging te komen.”
 

Op basis van dit onderzoek zijn de eerste ontwerprichtlijnen gemaakt voor een werkplek die stress verlaagt. “De werkcyclus is ingebed in de werkplek, gebaseerd op pomodoro timemanagment-methode om een gezonde balans tussen concentratie en ontspanning op de werkplek te realiseren,” verduidelijkt Marleen. 8 docenten hebben de opstellingen getest. Vooral de bosvariant viel in de smaak en werd ervaren als ontspannend. De academiemanagers van de HAN-opleidingen Civiele Techniek en Bouwkunde hebben al aangegeven de inzichten mee te nemen bij de nieuwe huisvestingsplannen.

Het concept van de bosvariant wordt nu verder uitgewerkt en wordt uitgebreider getest onder meer participanten. “We gaan in een vervolg nog meer in op wat stress inhoudt en hoe je dat meet. Liesbet denkt hardop: “Wellicht dat we samen met een kantoorinrichter samenwerken om sneller de stap naar de praktijk zetten.”
Een groep studenten Industrieel Product Ontwerpen (IPO) gaat aan de slag om een ontwerp te maken om de sociale cohesie binnen het onderwijs onder collega’s te bevorderen. “Als docenten zich gezonder voelen door een gezonde balans tussen werk en ontspanning dan heeft dat een positieve invloed op hun eigen gezondheid en welzijn op het werk. Dat zal ook een positieve invloed hebben bij het doceren en het contract met de studenten,” denkt Liesbet.

Het zal op korte termijn nog geen gemeengoed worden om werkplekken op deze manier in te richten, maar kijk zelf maar eens hoe je met deze kennis je werkruimte gezonder kunt maken. Denk aan een plantje of zet een ‘natuurlijk’ geluid op via Youtube. Zet de online pomodoro-wekker voor je pauzemomentjes en maak tijdens je break contact met je collega’s zodat je elkaar kunt inspireren en ook af en toe je hart kunt luchten.
Liesbet en Marleen willen in elk geval verder onderzoek doen naar de mogelijkheden naar het personaliseren en adaptief maken van het systeem. Kijk voor meer informatie op de projectpagina gezonde werkomgevingen.