Een huis is meer dan steen alleen

Het is 2015, tijd voor groot onderhoud van de huurwoningen in de Spoorbuurt, Nijmegen. Directeur-bestuurder Paul van Roosmalen van toen Woningstichting De Gemeenschap pakt de fysieke aanleiding aan om nader kennis te maken met de bewoners. Judith was een van de betrokken woonconsulenten van de stichting en gaat samen met collega’s van welzijnsorganisatie Bindkracht 10, zelfstandig ondernemer Ellen Knippenborg van Eigen Wijze Wijken en de aannemer aan de slag in de wijk. “Er waren zorgen over de wijk. Vergrijzing, kwetsbare bewoners en exclusie werden als thema’s genoemd. Woonden de bewoners daar nog wel met plezier?”, vertelt onderzoeker Annica Brummel van het HAN-lectoraat Versterken van Sociale Kwaliteit. Al snel zien ze dat de renovatie zich perfect leent voor een sociaal gesprek over leefbaarheid en buurtbinding. 

“We vroegen wat iemand gelukkig maakt. Of ze fijn leefden in de wijk en wat ze zelf wilden bijdragen aan het woonplezier in deze buurt. We kwamen met een open agenda. De bewoner bepaalde waar we het over hadden”, vertelt opbouwwerker en welzijnscoach Sonia Davelaar van Bindkracht10. Al snel blijkt dat de gesprekken ook inzicht gaven in de kwaliteit van de sociale contacten en participatie in de wijk. En voor de opbouwwerkers was het de manier om mensen te activeren bij het versterken van sociale verbinding in de wijk. Sonia legde bijvoorbeeld verbinding met buurtgenoten met groene handen. “Zij knapten voortuintjes op van buren. Die werden vervolgens weer een ontmoetingsplek.” De aanpak ‘Meer dan Steen Alleen’ was geboren. 

“Op basis van deze positieve ervaringen, werd de HAN gevraagd om de aanpak samen met de partners verder te ontwikkelen en startte een nieuw traject in de Lankforst in Nijmegen”, vertelt Annica. Judith vult aan: “Het waren verschillende buurten met verschillende vraagstukken, vertelt door de bewoners zelf. We wisten daardoor snel waar we mee aan de slag konden. We ontdekten bijvoorbeeld dat er relatief veel 50-plussers in de Spoorbuurt wonen. Daar ontstaat straks vergrijzing, bewoners met wensen rondom aangepaste woningen. Vanuit de gemeente willen ze daar geen investeringen meer in doen, dus kijken we naar een alternatief aanbod voor de bewoners. Omdat het een geliefde buurt is, kijken we ook hoe we meer jongeren naar de buurt kunnen trekken, zonder jarenlange wachttijd. Kunnen we bijvoorbeeld loting toepassen?”

Om te achterhalen wat goed werkt in de aanpak, voerde de HAN een actieonderzoek uit, mogelijk gemaakt door de gemeente Nijmegen en provincie Gelderland. Hiervoor is intensief samengewerkt in een kerngroep met professionals van woningcorporatie Woonwaarts, Bindkracht10, zelfstandig ondernemer Eigen Wijze Wijken en provinciaal kennispartner Spectrum. De aanpak ‘Meer dan Steen Alleen’ beschrijft hoe professionals samen met buurtbewoners een verbinding maken tussen renovatie, onderhoud of verduurzaming van huurwoningen en het versterken van sociale verbindingen in de buurt.  “We beschreven onze acties in de buurten en welke lessen we leerden. De kerngroep reflecteerde op wat werkte aan de aanpak en wat beter moest”, vertelt Annica.

Het bijzondere zit hem volgens het drietal niet in de afzonderlijke onderdelen, maar de samenhang. Judith vult aan: “Door als professional een functie-overstijgende rol te pakken en opbrengsten met elkaar te delen is ongebruikelijk. Ik hoop dat we andere professionals prikkelen hetzelfde te doen.”

“De stappen in de aanpak werden ook telkens weer getoetst bij bewoners”, vertelt Annica. Kortom: de bewoners werden niet alleen geïnformeerd, maar ook echt meegenomen in traject. “We hoorden bijvoorbeeld van bewoners dat ze meer terugkoppeling wilden. Ze zien dat er wat gedaan wordt met hun verhalen.” Sonia vertelt dan ook dat de professionals nooit zijn weggegaan uit de Spoorbuurt. “Na de renovaties zijn we weer alle straten afgegaan om te vragen hoe mensen alles ervaarden. De mensen weten mij ook echt te vinden bij vraagstukken.”

Naast draagvlak bij de bewoners, was er ook een projectgroep die strategisch meedacht in het traject en de inhoud en vorm van de handreiking regelmatig toetsten. Annica vertelt: “Zij dachten strategisch mee en toetsten op inhoud en vorm.” Judith vond dit een sterk punt in het traject, dat zoveel partijen meedachten. “Het heeft ervoor gezorgd dat we de opbrengsten breder deelden.”

Eind januari werd de handreiking ‘Meer dan Steen Alleen’ gepresenteerd tijdens het symposium ‘Versterken van sociale kwaliteit in de buurt’. In de handreiking staan de fases omschreven met duidelijke stappen en tools. Professionals kunnen meteen aan de slag met het vormgeven van de sociale aanpak. Ze maakten kennis met de verschillende fases en gingen in proeftuinen zelf aan de slag. Annica en Judith kijken er met een goed gevoel op terug: “De bezoekers waren ontzettend betrokken, mensen wilden er graag mee aan de slag”, vertelt Judith. 

“Ik denk dat vooral woningcorporaties, welzijnswerkers, maar ook partners in het buurtteam of buurtteam, bewonersgroepen en huurdersorganisaties veel aan de handreiking hebben”, vertelt Judith. Annica beveelt aan: “Zet het vooral in die situaties in waar het nodig is. Buurten waar je je zorgen om maakt, waar weinig contact is of onveiligheid een rol speelt. Je kunt ook onderdelen pakken uit de handreiking. Renovatie is een goede aanleiding, maar het is wel tijdsintensief. Daarnaast moet er ook voldoende tijd zijn voor de opbouwwerker om uiteindelijk iets te doen met de opgehaalde informatie.”

“Belangrijk punt: laten we het vooral samen doen”, meent Judith. “Ons bewust zijn van de sociale opgaven in een wijk of buurt. Samen de leefbaarheid verbeteren.” Annica vult aan: “Uiteindelijk wil je allemaal prettig wonen. Daar doe je het voor.” 

Meer weten over het project 'Meer dan Steen alleen'? Neem een kijkje op de projectpagina!