Studenten werken bij TropIQ mee aan ontwikkeling van nieuwe anti-muggenspray

Ga je een reis maken naar een tropisch oord, dan staat het waarschijnlijk bovenaan je inpaklijst: DEET. Sprays en zalfjes met DEET zijn verreweg de bekendste en vaakst gebruikte middelen ter wereld tegen muggen- en tekenbeten. En zeker als je naar een plek gaat waar de malariamug voorkomt, kies je waarschijnlijk voor de variant met de zwaarste concentratie (50 procent) DEET.

Omdat aandoeningen als malaria en de ziekte van Lyme wereldwijd nog altijd veel slachtoffers maken, zijn bedrijven als TropIQ continu bezig met de ontwikkeling van nieuwe vaccins. Marnix Vlot houdt zich als senior scientist bij het Nijmeegse bedrijf bezig met verschillende projecten.

“We doen allerlei experimenten waarmee we nieuwe medicijnen proberen te ontdekken”, vertelt hij. “Maar de laatste jaren zijn we ons steeds meer gaan richten op preventie, omdat veel van deze ziektes worden overgedragen door muggen of teken. Voorkomen is natuurlijk beter dan genezen!”

De zoektocht naar een beter muggenwerend middel kwam op een bijzondere manier tot stand. De Verenigde Staten bleek tijdens oorlogen in Azië een database te hebben opgebouwd met duizenden moleculen. Daarvan werd getest of ze muggen konden afstoten. “Omdat soldaten daar lek werden gestoken”, vertelt Marnix.

“Via onze contacten bij de Bill & Melinda Gates Foundation zijn we vervolgens een samenwerking gestart met Google AI. In die samenwerking hebben we AI gebruikt om, op basis van voorspelling, een reeks veelbelovende nieuwe muggenwerende stoffen te selecteren en daar vervolgens mee te gaan experimenteren.”

Het experimenteren met die nieuwe mogelijkheden, daarin hebben scheikundestudenten Thijs van der Wielen van de HAN en Freya Evers van Avans nu een rol. Voor hun stageopdracht maken zij varianten op de moleculen die uit het AI-proces naar voren zijn gekomen. Marnix: “De actieve stoffen uit die selectie zijn vaak niet beter dan wat er al op de markt is. Maar door daar nieuwe varianten op te maken, kunnen we stap voor stap naar stoffen die het wél beter doen.”

Er zijn een aantal specifieke ‘parameters’ waar TropIQ op wil verbeteren, legt Freya uit. “Een daarvan is tijd. DEET werkt gemiddeld zo’n 3 tot 4 uur. Als je slaapt ’s nachts, kun je het niet opnieuw aanbrengen. Zeker in Afrika en Azië kan dat voor problemen zorgen met malaria. Dus we willen eigenlijk iets hebben dat zeker 8 uur blijft zitten.”

Naast tijd is ook toxiciteit van belang. “DEET lost bijvoorbeeld plastic op”, vertelt Thijs, die via de minor BioBased Innovations bij deze stage uitkwam, die vanwege de standplaats Pivot Park Oss weer een link heeft met de minor Drug Discovery. “Dus als je aan het sporten bent in een synthetisch shirt, dan maakt DEET je shirt kapot.” Freya: “Simpel gezegd zoeken we dus een stof waarvan je een lagere concentratie nodig hebt en die langer werkt.”

Marnix kan er nog niet veel over kwijt, maar durft wel te zeggen dat ze op het goede spoor zijn. “We hebben al meerdere stoffen gevonden waarvan we denken dat ze het beter doen dan DEET.”

Toch kan het nog even duren voor er daadwerkelijk een nieuw anti-muggenmiddel op de markt komt. “We moeten straks een keuze maken voor een van die stoffen, en daar komt nog een hoop bij kijken”, zegt Marnix. “Het moet natuurlijk veilig zijn om op je arm te smeren. Ook wil je dat het werkt tegen álle muggensoorten, en niet alleen op de Nederlandse huismug of de Aziatische tijgermug.”

“En als we een kandidaat hebben gekozen, moeten we natuurlijk nog een reeks testfasen door, gereguleerd door de Environmental Protection Agency. Dat is een meerjarig proces, dat miljoenen kost. We zijn al op zoek naar investeerders die daarbij kunnen helpen.”

Voor Thijs en Freya is het in ieder geval een mooi project om aan bij te dragen. Ze weten beide al zeker dat ze verder willen met medicijnontwikkeling. “Het is bijzonder om ergens aan te werken waarvan je weet dat het heel veel mensen kan gaan helpen”, zegt Freya. “Zo kun je de wereld weer een beetje beter maken.”

Naar de website van TropIQ
Meer weten over Drug Discovery
 

Foto David van Haren