Masteropgeleide Physician Assistant als mogelijke oplossing voor tekorten in de zorg
Een toenemende en veranderende zorgvraag. Met daar tegenover: het huisartsentekort, hoge kosten van medisch specialisten en artsen in opleiding die minder uitvoerend werk doen. Is de masteropgeleide physician assistant (PA) de oplossing? “Ja, als je die goed inzet”, concludeert Geert van den Brink.
Door de ontwikkelingen in de zorgvraag én het zorgaanbod ontstaan er problemen. Tekorten maken het een uitdaging om de zorg toegankelijk te houden. Taakherschikking en het inzetten van physician assistants (PA) en verpleegkundig specialisten (VS) kunnen oplossingen zijn. Maar wat zijn de effecten van deze inzet? Geert van den Brink ging tijdens zijn promotieonderzoek bij het Lectoraat Organisatie van Zorg en Dienstverlening op zoek naar het antwoord. Hij keek specifiek naar de inzet van de PA in ziekenhuizen en in de huisartsenpraktijk.
Samenvatting promotieonderzoek
Physician assistant neemt medische handelingen over
In 2002 werd Geert gevraagd om binnen de HAN de master Physician Assistant op te zetten. Een master ontwikkelen voor een beroep dat in Nederland nog niet bestond, dat was een uitdaging. Hij vormde de master, die 1 van de eerste masteropleidingen op dit gebied werd, naar Amerikaans model. Inmiddels zijn er in Nederland 5 te vinden. “Deze master leert je om medische handelingen uit te voeren, binnen een specialisme op het niveau van een arts-assistent. De PA is iemand die zelfstandig een behandeling adviseert en hier ook zelf verantwoordelijkheid voor draagt. Dat maakt de functie anders dan die van bijvoorbeeld een verpleegkundige." De opleiding volg je op masterniveau en je stapt in met een hbo-bachelor. De master is een stuk korter dan de opleiding Geneeskunde, waar je al gauw 12 tot 15 jaar voor uit moet trekken.
"Dit maakt het een toegankelijke manier om extra medische scholing te krijgen. Door de PA in te zetten, heeft de medisch specialist meer tijd voor complexe zorgvraagstukken en is er meer ruimte voor innovatie van zorgprocessen”, legt Geert uit.
Van ‘believer’ naar wetenschappelijk onderzoeker
Na al die jaren onderwijs speelde de vraag: wat levert de PA op in de praktijk? Geert vertelt: “Er waren al meerdere onderzoeken gedaan, maar er was nog niet gezocht naar wetenschappelijk bewijs voor de effecten van de inzet van de PA. Ik besloot een promotieonderzoek te doen en me hierop te richten. In 2022 rondde ik dit positief af.”
Geert was al jaren bezig met het opleiden van PA’s en geloofde ook in de effectiviteit van de inzet ervan. Is het dan nog wel mogelijk objectief te zijn tijdens het onderzoek? “Dat was een mooie uitdaging voor me, want ik was na zoveel jaren wel een zogenoemde ‘believer’. En ik zat in een bubbel van mensen die ook in de meerwaarde van PA’s geloofden. Vanuit daar moest ik de omslag maken naar wetenschappelijk denken en onderzoeken. Daar kreeg ik gelukkig hulp bij van mijn promotoren, die vormden mij. En ik maakte artikelen, die peer-reviewed zijn. Dit alles dwong mij tot een wetenschappelijke en objectieve blik”, licht Geert toe.
Een verrassende ontdekking
Voor zijn onderzoek gebruikte hij empirische studies en een systematische review, om zo de effecten van de inzet van de PA te meten. De belangrijkste conclusie uit het onderzoek? Als je de PA goed positioneert, is de inzet effectief, kostenbesparend en leidt het tot arbeidstevredenheid. Geert vertelt enthousiast: “De meeste resultaten uit mijn onderzoek bevestigen wat ik al dacht. Maar er waren ook verrassende uitkomsten. Ik zag bijvoorbeeld dat het knelpunt rondom de inzet van personeel snel groter werd gemaakt binnen organisaties. Het ging dan niet meer alleen over het wel of niet inzetten van de PA, maar ook over intervisie - een gesprek tussen vakgenoten of professionals over een casus of werkprobleem - en wie dat dan gaat doen. Maar ook over vragen als: welke andere maatregelen zijn er nodig? Als je dan terugkijkt, welk effect is dan puur door de inzet van de PA behaald? Eigenlijk is het een sociologisch issue, dat op de organisatie ingrijpt. Het is geen medische interventie. Dit vond ik een verrassende ontdekking.”
De patiënt wil gewoon goede hulp en heeft er geen last van dat de physician assistant geen arts is.
PA biedt aantrekkelijk carrièreperspectief
De inzet van de PA ziet Geert zeker als een van de oplossingen voor het zorgvraagstuk. “Naast de redenen die ik al noemde, speelt er nog iets. Er is de laatste jaren een tendens om patiënten mee te laten beslissen en te betrekken in het proces. Een gesprek van 10 minuten waarin een diagnose en behandeltraject eenzijdig worden neergelegd, is niet meer genoeg. De PA speelt in op deze ontwikkeling en kan hier tijd voor maken. De patiënt wil gewoon goede hulp en heeft er geen last van dat de PA geen arts is. Een ander effect van de inzet van de PA is dat het een aantrekkelijk carrièreperspectief biedt aan verpleegkundigen en paramedici. Er is een personeelstekort en verpleegkundigen en paramedici vertrekken regelmatig uit het vak. Als zij zich kunnen specialiseren en carrière kunnen maken, zonder in een kantoorfunctie terecht te komen, helpt dit om ze te behouden.”
Kennis delen via artikelen
Er zijn volgens Geert nog zeker interessante vragen te bedenken voor een vervolgonderzoek, maar zelf gaat hij niet verder als onderzoeker. Hij voelt zichzelf meer op zijn plaats in het onderwijs. Op het moment werkt hij niet alleen bij de HAN, maar ook bij het Radboudumc. Daar kan hij zijn interesse in diversiteit en inclusie kwijt als adviseur. “Ik ben wel van plan om te blijven schrijven en mijn kennis over de zorg te blijven delen. Zo is pas nog een artikel verschenen in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, over kantelpunten in de zorg. In mijn werk in het onderwijs neem ik mee hoe dit promotietraject is verlopen. Ik snap beter waar studenten tegenaan lopen als ze artikelen moeten schrijven. En ik kan ze tips geven, laten zien hoe ik dan zelf weer doorging. Ik hoop ze zo verder te helpen”, sluit Geert af.
