"Te groot maatschappelijk vraagstuk om te laten liggen"
Twee jaar geleden startte Suzan Mooren een postdoconderzoek naar het voorkomen van nek-, schouder- en rugklachten bij mensen die fysiek zwaar werk verrichten. Inmiddels heeft ze scherp dat bijvoorbeeld een participatieve aanpak werkt. Een samenvatting van haar onderzoek aan de hand van 8 vragen.
1. Waar draaide je onderzoek om?
"Om mensen die fysiek zwaar werk doen, denk aan schoonmakers en magazijnmedewerkers. En het feit dat interventies om nek-, schouder- en rugklachten te voorkomen bij hen vaak niet effectief zijn. Daardoor lopen ze meer kans op uitval. Ons doel was uit te vinden wat de bevorderende en belemmerende factoren zijn om interventies bij juist dit soort medewerkers te implementeren. En dát komt weer voort uit de ambitie van HAN Fair Health om sociaaleconomische gezondheidsverschillen te verkleinen."
2. Hoe ben je te werk gegaan?
"We zijn de literatuur ingedoken om een beeld te krijgen van de bevorderende en belemmerende factoren. In hoeverre spelen bijvoorbeeld de houding, kennis en vaardigheden van de werknemers zelf een rol als je een interventie wilt implementeren? Maar ook: wat is de invloed van bijvoorbeeld de organisatiecultuur? Daarnaast hebben meerdere groepjes studenten van verschillende disciplines praktijkonderzoek gedaan. Bij Schoonmaakbedrijf Aalbers en bij Spits, een bedrijf dat medicijnuitgifte op maat verzorgt."
3. Wat zijn de belangrijkste resultaten?
"We ontdekten dat het slim is om medewerkers te betrekken bij het bedenken, ontwikkelen en implementeren van interventies. Zo kwamen we bij Spits tot een workshop over ergonomisch werken. Verder kregen we scherp welke zaken een succesvolle implementatie in de weg staan. Een hoge werkdruk bijvoorbeeld. Of een hiërarchische cultuur en te weinig support vanuit het management."
4. Wat ging goed in je onderzoek?
"De studenten kregen bij Aalbers en Spits veel ruimte om met de werknemers in gesprek te gaan en via methodieken als photovoice te achterhalen wat volgens hen helpt om klachten te voorkomen. Medewerkers voelden zich dan ook gezien en gehoord. Bovendien liep het praktijkonderzoek mooi door. Elk nieuw groepje studenten borduurde voort op wat het groepje daarvóór aan inzichten had opgedaan. Het hielp dat we veel energie staken in een warme overdracht en ik op cruciale momenten meeging naar de bedrijven."
5. Welke hobbels kwam je onderweg tegen?
"Nou, we hadden graag bij nog twee bedrijven een kijkje in de keuken willen nemen, maar die haakten af. Verder waaierde het onderzoek best breed uit. Bij het voorkomen van nek-, schouder- en rugklachten komt zoveel meer kijken dan een goede fysieke werkhouding stimuleren of ergonomische stoelen aanschaffen. Het zit veel meer op het niveau van gedrag en communicatie. Dat maakt het heel boeiend, maar ook complex. En vooral ongrijpbaar voor de medewerkers. Een sticker bij de lift met de boodschap 'neem de trap!' zegt hen toch iets meer dan – pak 'm beet – een workshop voor leidinggevenden over het belang van etnografisch werken."
6. Wat heeft het concreet opgeleverd?
"Voor Aalbers hebben studenten onder andere een boekje gemaakt voor aan de schoonmaakkar, met tips en reminders. Denk aan kleinere 'slagen' maken bij het stofzuigen, om je lichaam niet te veel te belasten. Ook ligt er een advies bij Aalbers om herhaaltrainingen te organiseren over ergonomisch werken. Bij Spits hebben we in samenwerking met een onderzoeker uit Maastricht zo'n workshop etnografisch werken gegeven waar ik het net over had. Het idee is dat leidinggevenden zich leren te verdiepen in de ander. Minder oordelen. En begrijpen dat ieder zijn eigen kijk op de dingen heeft. Mogelijk heeft dit iets veranderd aan de bedrijfscultuur."
7. Wat kunnen we ermee?
"Het spreekt voor zich dat je zo'n boekje als bij Aalbers of de aanpak bij Spits niet één-op-één kunt overnemen. Het onderzoek laat vooral zien hoe belangrijk het is om bevorderende en belemmerende factoren in een bedrijf te inventariseren en een implementatieplan op maat te maken. En dan op zo'n manier dat je de input van stakeholders – de medewerkers dus – meeneemt. Dan hebben interventies meer kans van slagen."
8. Hoe nu verder?
"Met lector Bart Staal bereid ik een vervolgonderzoek voor. We willen de aanpak doorontwikkelen en onder een grotere populatie medewerkers metingen doen. Zodat we richting een effectstudie gaan. Verder wil ik kijken hoe we de resultaten in keuzeonderwijs kunnen onderbrengen. Dat is nodig, willen we kennis op een bredere manier verspreiden dan alleen via de opleiding Fysiotherapie. De fysieke belasting van mensen met zwaar lichamelijk werk is een te groot maatschappelijk vraagstuk om te laten liggen."
Foto: Lector Bart Staal
Suzan Mooren is behalve docent-onderzoeker ook opleidingscoördinator Musculoskeletale Revalidatie. We volgden haar onderzoek vanaf de start en maakten reportages over het praktijkonderzoek bij Aalbers en het praktijkonderzoek bij Spits.
