"We moeten de context veranderen waarin we jongeren begeleiden"

Maar het onderzoek bracht nog meer punten rondom sociale kwaliteit boven. Joos: “Jongeren en studenten vinden kleinschalige informele omgevingen belangrijk. Ze floreren daar beter, doen sociale contact op en worden meer gezien. Begeleiding in een informele setting werkt goed. Jongeren hebben iemand nodig die een luisterend oor biedt, in hen gelooft, niet denkt in termen van beperkingen, maar in kansen.”

“Zaken als passend onderwijs volgen, een baan vinden en gezond leven met mensen om hen heen, is lastig voor deze jongeren. Mijn onderzoek richtte zich op het boven tafel krijgen van het perspectief van jongeren ten aanzien van hun sociale kwaliteit en wat zij belangrijk vinden. Ik vind sociale kwaliteit een mooi concept omdat het waardegedreven is”, vertelt Joos. Sociale kwaliteit gaat over sociale inclusie, sociale cohesie, sociale empowerment en sociaaleconomische zekerheid. Kortom: de mogelijkheid van mensen om mee te doen in de samenleving op een manier die hen past en goed doet.

Om de sociale kwaliteit in kaart te brengen, werd gekeken naar welke perspectieven jongeren zien als het gaat over sociale kwaliteit. Maar ook: wat zijn werkzame factoren in de begeleidingstrajecten vanuit het perspectief van jongeren? En wat betekent dit voor het versterken van sociale kwaliteit in de verschillende praktijken? “Dat gaf een mooi inkijkje in hoe wij als professionals hen beter begeleiden.” Zo schreef 1 van de jongeren in het onderzoeksrapport: “Ik wil iets betekenen en dat is uiteindelijk gelukt. Daar ben ik trots op. Ik voel me weer een beetje levend en voel me gezien. Het uiteindelijk perspectief is dat ik niet regulier werk, maar aangepast werk ga doen, zoveel ik kan en wat bij mij past.”

Joos sprak 35 jongeren uit 3 verschillende praktijken die jongeren met een ondersteuningsbehoefte begeleiden. Dit waren leerwerktrajecten gericht op jongeren die meer ondersteuning nodig hebben. Begeleidingstrajecten gericht op jongeren om van dagbesteding naar regulier werk of opleiding te komen. En de ondersteuning voor studenten.

Daaruit bleek dat continuïteit in begeleiding belangrijk is, ook als begeleidingstrajecten zijn afgerond. “Jongeren gedijen bij vaste contacten, structuur en voorspelbaarheid. Maar ze willen niet afhankelijk worden van instanties en systemen. Dit vraagt om een andere mindset van iedereen die met jongeren werkt. We moeten juist de context veranderen waarin we jongeren begeleiden, zodat iedereen kan floreren. Jongeren meer empoweren, meer zelf aan zet zijn. Sociale kwaliteit moet deel uitmaken van onze pedagogische grondhouding.” 

"Ook de inzet van peersupport, mensen met gelijksoortige ervaringen, en inzet ervaringsdeskundigheid kan jongeren nog veel meer helpen. Hierdoor neemt het zelfvertrouwen toe", legt Joos uit. Een opvallende uitkomst vond Joos dat jongeren zich verbonden voelen met natuur en dat aanwezig zijn in de natuur helpend is. "Het speelt een belangrijke rol om zich beter te leren kennis en minder stress te ervaren. Ik denk dat begeleiders van jongeren daar nog veel meer gebruik van kunnen maken."

Kortom een stap te zetten door de professionals. Ze geven aan te willen leren hoe ze de ervaringen van jongeren boven tafel kunnen halen en in gesprek gaan met jongeren waarbij deze worden gezien als partners. “Dit vraagt om het beter toerusten van jongeren, het beter toerusten van professionals en door interprofessionele samenwerking en schottenoversteigend leren werken”, vertelt Joos. Dit kan bijvoorbeeld met kleinschalige omgevingen in onderwijs, wonen en werken. Maar ook inclusief onderwijs waar meer ruimte is voor diversiteit en aandacht voor jongeren die meer ondersteuning nodig hebben. Dit betekent minder prestatiegericht onderwijs en meer tijd en ruimte voor jongeren om hun talenten te kunnen ontwikkelen. En ook bijvoorbeeld het stimuleren door professionals van peer-ondersteuningssystemen.

Daarnaast is er een lespakket gemaakt dat is opgenomen door de HAN-bachelor Pedagogiek, master Pedagogiek en waarschijnlijk de ad Ervaringsdeskundigheid in zorg en welzijn. Leeratelier JIP neemt het stokje over en geeft in het leernetwerk nog meer handen en voeten aan de bevindingen.

Het onderzoek van Joos was 1 van de activiteiten binnen het leeratelier Jongeren Inclusie en Participatie (JIP) van de Werkplaats Sociaal Domein van Arnhem en Nijmegen. De werkplaats is verbonden aan het Lectoraat Versterken van Sociale Kwaliteit. Het onderzoek richtte zich op jongeren die door fysieke of verstandelijk beperkingen, gedrags-, psychische- of sociale problematiek een ondersteuningsbehoefte hebben.

Het eindrapport werd gepresenteerd tijdens het symposium Ruimte voor Eigen Wijsheid. De vele bezoekers werd geïnspireerd door interessante workshops en lezingen. Er waren studenten, docenten, alumni en professionals uit het werkveld. “Een mooie  mix om samen met elkaar in gesprek te gaan over sociale kwaliteit en het te ervaren”, vertelt Joos. De inhoud van de workshops lagen in het verlengde van de uitkomsten van het onderzoek. “Ik probeerde iedereen mee te nemen in wat sociale kwaliteit inhoudt vanuit het perspectief van jongeren. En natuurlijk wat werkzame mechanismen zijn in de begeleiding. De workshops van jongeren en studenten werden heel druk bezocht en iedereen was enthousiast.”

Meer weten over het onderzoek? Download hier het onderzoeksrapport.