Sociaal werkers zijn essentieel voor leefbare samenleving

"Om de samenleving leefbaar te houden zijn sociaal werkers een must," begint Bram Wicherink, docent Social Work. Daar is Max Kemperman, student Social Work het mee eens: "Ik maak me wel zorgen. Veranderingen gaan zo snel, we leven steeds in een nieuwe realiteit. We denken nu meer vanuit het individu dan vanuit de samenleving, dat vind ik lastig. Als iemand er alleen voor staat, een vangnet uit de omgeving mist, dan is de sociaal werker er om dat gat op te vullen."

En niet alleen dan, meent Maaike Hermsen, lector Ethiek van Verbinding met Mensen met een Verstandelijke Beperking. "We hebben het veel over individuele ondersteuning, maar het sociaal werk heeft ook een collectieve functie, denk aan het ondersteunen van burgerinitiatieven of stimuleren van lotgenotencontact. De sociaal werker staat midden in de samenleving."

Om de uitdagingen van de toekomst aan te kunnen, investeert de bacheloropleiding Social Work in praktijkervaring. "Vanaf het eerste jaar loop je al stage. We zijn direct bezig met de toekomst. Je ziet hoe het sociaal werk is, dit is de real deal. Je werkt met mensen, leest niet alleen maar boekjes", vertelt Max. "Een sociaal werker moet zich aanpassen aan de situatie. Flexibiliteit is belangrijk. Innovatievermogen is ook belangrijk voor de sociaal werker van de toekomst. En creativiteit. Dat zit hem niet in het leren schilderen of muziek maken. Maar in het creatief denken en andere oplossingen bedenken. Je leert een bepaalde werkwijze die je kunt blijven toepassen in het werk."

"Aandacht hebben voor de behoeftes van mensen en contact maken, zijn cruciale onderdelen van het beroep van de sociaal werker. Daar hoort bij dat je je kunt verplaatsen in het perspectief van anderen.” Bram vertelt over het begrip ‘perspectivistische lenigheid’. Dit houdt in dat je leert situaties of ervaringen vanuit meerdere perspectieven te bekijken en te ervaren. “Dat je gemakkelijk meekijkt in de leefwereld van anderen, door de bril van de ander. Dat past bij de beroepsuitrusting van sociaal werkers. Het kan een uitdaging zijn om je te verplaatsen in het leven van een getraumatiseerde vluchteling of een persoon met een ernstig meervoudige beperking. Je verkent samen wat er nodig is. Tijdens de opleiding Social Work leren studenten hoe ze zowel verbaal als non-verbaal contact maken in het werkveld.”

Daar komt ervaringskennis van pas, ziet het drietal. "De tijden van de alwetende professional zijn voorbij. Het is enorm waardevol dat er erkenning is voor ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid. Ik zie tijdens het onderwijs hoe ervaringsverhalen de ogen openen van studenten", vertelt Bram. Max beaamt dat. "Ik vind dat persoonlijk de meest indrukwekkende lessen die er zijn. Het is heel anders dan iets via een casus te horen. Het raakt als een persoon voor de klas staat en over zijn eigen leven vertelt. Je weet niet hoe iets voelt als je het niet hebt meegemaakt. Ze brengen ons iets bij dat anders niet bij te brengen is."

Dat ziet ook Maaike: “Ervaringskennis is een specifieke vorm van kennis. We slaan echt iets over op een moment dat we mensen met ervaringskennis of ervaringsdeskundigen geen stem geven in het sociaal werk. Voor mij begint dat met het erkennen dat zij kennis hebben die jij niet hebt. Die waardering is essentieel. Als je ervaringskennis niet inbrengt, vind ik dat een vorm van sociaal onrecht en uitsluiting. De sociaal professional moet er altijd op toezien dat ervaringskennis wordt meegenomen en er recht aan wordt gedaan.”

"Als je ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid wilt inzetten, dan betekent dat iets voor de manier waarop je werkt. Dat mensen zich echt welkom en thuis voelen op de plek waar ze uitgenodigd zijn. We zoeken naar manieren hoe ze écht meedoen, ook al past het misschien niet op de manier waarop wij gewend zijn het te doen”, vertelt Maaike.

De juiste vragen stellen, samenwerken, perspectieven wisselen, het zijn onderdelen van de zogeheten brede basis van het sociaal werk. Max vult aan: "De brede basis is een soort standaardpakket van kennis waar je op terug kunt vallen. Dat is essentieel. Daarna ga je je specialiseren. We worden zo opgeleid dat we bijna elke casus aankunnen", vertelt Max. "De fundering moet er liggen." Dat ziet ook Bram: "Het is van belang dat we die brede basis goed leggen. Het is goed om je te realiseren dat studenten startbekwaam zijn als ze afgestudeerd zijn. Ze hebben nog veel te leren om zich verder te bekwamen als sociaal werker. En daar mogen ze jaren over doen. Vanuit de basis die ze tijdens de studie ontwikkelen, kunnen ze zich door blijven ontwikkelen en specialiseren."

Alle drie noemen ze het voorbeeld van Sjef van der Klein, Sociaal Werker van het jaar 2018 en Associate member van Movisie. Hij vertelde over het model van de T-shaped professional. "De professional is ‘capable in a lot of things, and an expert in one of them’. Je wordt opgeleid tot sociaal werker met een brede basis en een verbijzondering in de gehandicaptenzorg bijvoorbeeld", legt Maaike uit

Maaike ziet nog kansen in de zelfstandige rol van de sociaal werkers. "Als je kijkt naar de groeiende uitdagingen in het vak, dan betekent dat meer verantwoordelijkheid voor de sociaal werkers. Zij willen afstemmen op wat mensen nodig hebben en doen wat goed is in een bepaalde situatie. Maar die autonome ruimte is niet onbegrensd. Je hebt te maken met wet en regelgeving en met de beroepscode. Sociaal werkers moeten zich bewust zijn van de handelingsruimte die ze hebben om samen met de cliënt en diens omgeving te bepalen wat juist is om te doen."

"En er ook trots op zijn wat ze doen", vindt Bram. "Het is geweldig om te zien hoe afgestudeerde sociaal werkers dagelijks bijdragen aan welzijn en participatie van tal van mensen in kwetsbare situaties. Laat aan anderen zien wat je doet en realiseer je vooral ook: je bent van betekenis als sociaal werker."