"De oplossing is vaak heel simpel"

Aandacht voor armoede is belangrijk. Mensen die in armoede leven kampen vaak met achterliggende problemen zoals laaggeletterdheid, discriminatie of uitsluiting. Daarom organiseren we jaarlijks de Week tegen Armoed. En geven we initiatieven vanuit meerdere academies, het werkveld en disciplines een podium.

In haar werk als straatarts in Rotterdam ziet Michelle van Tongerloo vaak dat daklozen niet de juiste hulp krijgen, “ze bestaan niet.” Een cliënt van haar met een beenwond kon volgens het ziekenhuis ‘prima door de thuiszorg’ verdere verzorging krijgen. “Maar hij had geen huis. Hoe herstelt een wond als je elke nacht buiten slaapt?” Volgens Michelle zien veel organisaties niet dat de omstandigheden letterlijk ziekmakend zijn. Ze geeft als voorbeeld een vrouw met een zoon met gedragsproblemen. Nadat ze haar jaren van het kastje naar de muur stuurden, bleek dat ze vooral een oppas nodig had. “Zodat er rust en regelmaat in het leven kwam. De oplossing is vaak heel simpel.”

Toch is zo’n simpele oplossing moeilijk te vinden binnen het complexe systeem van protocollen en richtlijnen. “Dit is het resultaat van jarenlange processen die hebben geleid tot een systeem van groeiende ongelijkheid. Iedereen gaat zijn eigen gang, zonder zich verantwoordelijk te voelen voor het geheel. Marktwerking en decentralisering spelen daarbij een grote rol,” meent Michelle.

In Sint Eustatius zag ze dat het anders kon, met een onderling sterk verbonden gemeenschap. “Daar is het onmogelijk om afstand te houden. Iedereen had mijn privénummer. Het werkte”, vertelt Michelle. Ze pleit daarom voor professionele nabijheid in Nederland. “Armoede in zo’n rijk land als Nederland kan alleen bestaan doordat we dit niet alleen accepteren, maar er ook op sturen​. Om armoede echt te zien, moet je achter iemands voordeur komen en het volledige verhaal leren kennen. Je gaat naast iemand staan.”

Om mensen toch te helpen, startte Michelle met crowdfunding. Inmiddels heeft ze een goedlopende stichting: lekkergeven.nl, waarmee ze laagdrempelige zorg verleent aan de meest kwetsbare mensen. Samen over grenzen heen, of liever, door systemen heen, zoals Michelle liever ziet.

Bij het panelgesprek haakt wethouder Mark Lauriks (Gemeente Arnhem) in op het probleem van de systemen. “We hebben deze grenzen zelf bedacht, maar ze zijn dominant geworden. Mensen raken verstrikt in regels. Dit gaat niet lang meer duren, die hokjes gaan een keer omvallen. Laten we het ook van binnenuit proberen te veranderen.” Michelle voegt toe: “Het is niet gemakkelijk om systemen te doorbreken. We spreken letterlijk een andere taal. Het is een gevecht.”

Een andere manier om grenzen te doorbreken, ziet Michelle in het centraal zetten van de mensen. Jongerenwerker Jaouad Najih (Opr€cht Arnhem) benadrukt het belang van nabijheid en vertrouwen. “Ik wil naast iemand op de bank zitten en het verhaal horen. In onze opleidingen leren we afstand in nabijheid, maar ik wil juist dichterbij komen. Wat heeft iemand aan mij, wat voor verschil maak ik? Ik wil naar huis gaan met het gevoel dat ik iets betekend heb.”

Michelle ziet ook in burgerinitiatieven een manier om grenzen te overstijgen. Wanneer manager Martin Neef (Vattenfall) vertelt over de problemen met energiekosten en gebrek aan schuldhulpverlening, reageert Michelle: “Betaalbare energie lost het probleem niet op. Ik geloof meer in energiecoöperaties georganiseerd door mensen zelf. Veel problemen zijn makkelijk op te lossen, hands-on, door de mensen zelf. Organisaties en de overheid moeten aansluiten bij de werkelijkheid en beginnen met versimpelen.”

Michelle werkt daarom liever met ervaringsdeskundigen. “Zij weten wat er speelt en spreken de taal.” Ervaringsdeskundige en medeorganisator van de Week tegen Armoede, Jessica van Hinthem, herkent zich hierin. “Michelle zei: ‘Het systeem werkt niet, ik geloof er niet meer in’. Ik had nog hoop, maar nu voel ik het langzaam wegglippen. Leef je op straat, besta je niet (meer). Kom je uit Nederland en ben je zelfs verzekerd, tel je toch niet altijd meer mee. Maar laten wij dat zelf niet toe? Zijn wij niet degenen die dit systeem vertegenwoordigen?”

“Zoals de mensen op Sint Eustatius met elkaar omgingen, willen wij hier ook graag terug zien in de samenleving, hulpverlening en zorg. Naar elkaar omkijken en samenwerken, met iedereen. Dat moeten wij hulpverleners, zorgverleners en (toekomstig) professionals toch prima kunnen? Professionele nabijheid, naastenliefde, korte lijntjes en fijne warme overdracht. Je denkt misschien dat wij dat allemaal al doen, maar als oud-cliënt kan ik je vertellen dat dat in de praktijk vies tegenvalt. Ik wil vragen om een iets activistischer tintje, onze bereidheid verruimen naar daden die het systeem laten schuren tot het breekt.”

Tijdens een deelsessie van Nicole Moorman (HAN) en Wendy Kemper-Koebrugge (Zorgalliantie) bespreken de deelnemers deze kwesties verder. Zij werken bij hulporganisaties, gemeenten en het onderwijs. “Hoe brengen we uitvoerend beleid en de mens samen? Hoe zorgen we dat mensen niet tussen wal en schip vallen?”, vragen zij zich af. Nicole vraagt de groep: “Welke wens of verlangen maakt het verhaal van Michelle in jou los? “Meer bottom-up werken, burgerinitiatieven centraal zetten”, “Handelen vanuit vertrouwen in de mens” en “Het menselijke weer centraal in beleid.”

Er moet duidelijk nog veel gebeuren om samen over grenzen heen te werken, maar de hoop is er vandaag dat dit kan.

Het symposium ‘Beyond Borders: Werk samen tegen Armoede’ werd georganiseerd in kader van de Week tegen Armoede, door de Werkplaats Sociaal Domein Arnhem en Nijmegen, HAN en gemeente Nijmegen. Tijdens deze dag delen we kennis en zorgen we voor ontmoetingen met als doel armoede te bestrijden. Door deze samenwerking met tientallen organisaties zorgen we voor een groter publiek en bredere inbedding in de regio.