Weerstand of betrokkenheid bij medewerkers: de rol van dialoog in het veranderproces

Het zijn vragen, waar Marjon Elshof zich tijdens haar promotieonderzoek op richt. In februari 2024 mocht ze officieel starten met het 5 jarige-traject. Marjon doet onderzoek naar de interne communicatie binnen organisaties tijdens duurzaamheidstransities. Deze organisaties willen hun impact op het milieu verminderen. Ze onderzoekt welke rol dialoog in interne communicatieprocessen speelt en welke interventies mogelijk zijn om weerstand te verminderen en steun voor de verandering te vergroten.

Wat maakt haar onderzoek waardevol? “De rol van de dialoog in die interne communicatie tijdens transities naar duurzaamheid is nog onvoldoende onderzocht. Wat gebeurt er in de wederkerigheid tussen werkgever en werknemer en tussen werknemers onderling, als er een verandering aankomt? Ik zoek naar succesfactoren en wil met mijn onderzoeksresultaten de communicatieprofessionals van nu én van de toekomst effectieve tools en strategieën bieden. Het leuke is dat de lessen die ik geef op de HAN ook over verandercommunicatie gaan. Ik kan de resultaten van mijn onderzoek dus direct meenemen in mijn lessen,” legt Marjon uit.

In totaal bestaat het promotietraject van Marjon uit 4 deelonderzoeken:

1. Verkennend onderzoek om het belang van dialogische communicatie vast te stellen.
2. Casestudie om interne communicatie in de praktijk te bestuderen tijdens veranderprocessen rondom een transitie naar een meer duurzame bedrijfsvoering. Een onderzoek naar welke communicatiestrategieën zijn gebruikt om welke reden. En hoe medewerkers deze communicatie hebben ervaren.
3. Kwantitatief onderzoek onder medewerkers van bedrijven om communicatiefactoren te analyseren, die impact hebben op de weerstand en betrokkenheid van werknemers bij verandering.
4. Experiment dat communicatiestrategieën manipuleert, om interventies te ontdekken die de weerstand verminderen en betrokkenheid vergroten. De resultaten kunnen laten zien hoe communicatiemedewerkers verandering steunen en managers adviseren bij het implementeren van duurzame bedrijfspraktijken.

Inmiddels heeft Marjon het verkennend onderzoek afgerond, waar ze recent met oud-collega Bram Hendrawan een artikel over publiceerde. Hierin licht ze het belang van dialogische communicatie en luisteren op organisatieniveau toe.

Marjon: “Uit literatuuronderzoek bleken een dialogische benadering en luisteren kenmerkend zijn voor deze benadering van organisatiecommunicatie. Hiermee kun je vertrouwen opbouwen en behouden, transparantie bevorderen en betrokkenheid creëren. Mijn analyse van competentieprofielen van Logeion (de beroepsvereniging voor communicatieprofessionals) en die van hbo Communicatie-opleidingen in Nederland laat een verschuiving zien. Het doorgeven van boodschappen maakt plaats voor de dialoog en betrokkenheid. Ik ben nu bezig met de volgende deelstudie. Daarin bekijk ik binnen bedrijven hoe de dialoog invloed heeft op betrokkenheid en weerstand. Dat betekent dat ik alle interne communicatie rondom het veranderproces ga beoordelen. Ik wil interne communicatietrajecten en communicatieactiviteiten analyseren en daarnaast managers én werknemers interviewen. Een flinke klus, maar ik verwacht hier waardevolle informatie uit te halen over de effectiviteit van diverse communicatiestrategieën.“

Dat Marjon opleidingsmanager bij de HAN was en nu als docent werkt, komt goed van pas. “Dat wat ik leer kan ik zelf in het onderwijs verwerken, ik weet hoe belangrijk dat is. Onze studenten zijn de communicatieprofessionals van de toekomst, ik betrek ze dan ook graag bij mijn onderzoek. Dat doe ik vanuit mijn rol als afstudeerbegeleider. Studenten kunnen samen met mij werken aan onderdelen uit het promotietraject. Het biedt ze een mooie kans om ervaring op te doen en te ontdekken hoe je onderzoek en praktijk met elkaar verbindt. Daarnaast wil ik cases creëren op basis van mijn onderzoek en zo de resultaten uit het onderzoek naar het onderwijs brengen”, legt Marjon uit.

Het is een uitdaging om onderzoeksresultaten een plek te geven in de praktijk. Een uitdaging die Marjon graag aanpakt: “Dit doe ik door het werkveld in mijn onderzoek te betrekken. Mijn streven is te achterhalen welke tools en strategieën je het beste kunt inzetten om duurzame veranderingen succesvol te ondersteunen. Mijn resultaten geven straks managers richting bij het bepalen van hun aanpak. En ik wil communicatieprofessionals met praktische inzichten ondersteunen om echte ‘change agents’ te worden, mensen die veranderingen in organisaties effectief begeleiden. Weerstand verminderen en betrokkenheid vergroten, dat is wat je wil bereiken.”

Dit PhD-onderzoek sluit aan bij het HAN zwaartepunt Sustainable Energy & Environment. De uitkomsten van het onderzoek dragen bij aan de ontwikkeling van afgestudeerden van de HAN International School of Business (ISB) en in het bijzonder Communication Studies tot wereldburgers. Wereldburgers die een duurzamere praktijk realiseren en op die manier bijdragen aan een duurzamere toekomst. Het doel is om reflectieve communicatieprofessionals op te leiden, die de rol van change agent vervullen en organisaties helpen complexe organisatieproblemen te tackelen.

Marjon wil met dit onderzoek een langdurige samenwerking tussen onderzoek, onderwijs en praktijk realiseren. Zo helpt ze organisaties zich te ontwikkelen richting duurzaamheid. Ook maakt haar onderzoek deel uit van de onderzoeksagenda van het ISB-lectoraat Center of International Business Research (CIBR). Die agenda focust op de combinatie van Sociaal en Schoon. Duurzaamheidstransities en hoe deze transities effectief te managen, dat staat centraal.

Promotor: prof. dr. Marieke Fransen, Radboud Universiteit, Behavioural Science Institute (Communication & Media).

Co-promotor: prof. dr. Anna Sabidussi, HAN, Lectoraat International Business.