Zó kom je tijdens je werk fit door de nacht

De sprekers lieten tijdens deze kennisdag in oktober 2024 zien aan welke knoppen je kunt draaien om gezondheidsschade te verminderen of te voorkomen. Het was een succesvolle dag met een goede sfeer, een mooie opkomst en verrassende inzichten. Ontdek de highlights in dit artikel.

Pitstop XL werd mogelijk gemaakt door Stichting Arbeidsmarkt Ziekenhuizen (StAZ) en SoFoKleS, het Sociaal Fonds voor de Kennissector. Er waren 5 inspirerende kennissessies.  

Marijke Gordijn heeft zich toegelegd op chronobiologie en onregelmatig werken. Zij nam het publiek mee in de ins en outs over nachtwerk en de biologische klok. Nachtwerk is in de basis ongezond. Dit komt omdat mensen hun biologische klok maar in zeer beperkte mate kunnen aanpassen. Je zal overdag nooit zo vast kunnen slapen als ’s nachts, omdat je lichaam daar niet op ingesteld is. Dat heeft bijvoorbeeld te maken met daglicht, je lichaamstemperatuur, en je organen zoals je blaas en maag. Deze kun je niet foppen en laten denken dat het nacht is.  

Hoe kun je dan toch zorgen dat je fitter bent tijdens en na nachtdiensten? Uit onderzoek blijkt dat powernaps zeer effectief zijn. Bij een powernap slaap je 20 tot 30 minuten. Je raakt dan niet in je diepe slaap, maar herstelt wel. Het advies is om tijdens je nachtdienst één of twee powernaps te doen. Ben jij zo iemand die niet kan powernappen? Volgens Marijke is het prima te trainen. Het belangrijkst is dat je even gaat liggen en geen prikkels tot je neemt. Alleen dat zorgt al voor herstel. En doe je dit vaak genoeg, dan zul je merken dat het steeds gemakkelijker gaat!   

Elly Kaldenberg is diëtist en voedingsdeskundige. Zij is gespecialiseerd in eten en drinken in relatie tot het bioritme. In haar sessie ontdekten de aanwezigen: hoe eet je (gezond) tijdens nachtdiensten? Elly ging in op verstoringen. Als je minder slaapt, raken je honger- en verzadigingshormonen verstoord. Dit zorgt ervoor dat je calorieën-inname wel met 385 calorieën omhoog kan gaan. Goed om je bewust van te zijn als je de nacht ingaat. 

Ook vertelde ze over de kracht van het juiste eten op het juiste moment: dus wanneer eet of drink je het beste suikers, koolhydraten, eiwitten, en waarom? En hoe vaak eet je dan, in welk ritme? Elly vertelde dat nachtwerkers vaak ten onrechte denken dat zij ‘moeten’ eten zoals tijdens dagdiensten. Ons lichaam is niet gemaakt om ’s nachts grote porties eten te verwerken. Dus: eet ’s nachts lichte en kleine maaltijden. Salades, een kleine portie nootjes of wat zuivel. Bananen lijken misschien een goed idee, maar nee... ’s Nachts kan je lichaam glucose veel slechter verwerken dan overdag. Producten waar veel suiker in zit zijn dus een minder handige keus. Dit is ook de reden dat nachtwerk het risico op diabetes type 2 vergroot. Denk dus ook goed na voordat je een candybar of een energiedrankje neemt. 

Yvonne Boonen is projectleider ‘Sterk & Fit door de nacht’ en IC/CC-verpleegkundige in het Zwolse Isala. Hoe werkt dat: je medewerkers sterk en fit door de nacht laten gaan? Yvonne bracht de theorie naar de praktijk en deelde de ervaringen bij Isala. Het ziekenhuis introduceerde kennis, goede voeding en powernaps tijdens de nachtdiensten. Dit leidde onder andere tot minder verzuim én meer animo voor de nachtdiensten. 

Yvonne vertelde over het creëren van een klimaat van succes: start en implementeer op één afdeling, en zorg hierbij voor bevlogen medewerkers en leidinggevenden als ambassadeurs en coaches. Zij delen de successen binnen de rest van de organisatie en nemen anderen mee in hun enthousiasme, zoals collega-afdelingen en de raad van bestuur. Zo verspreidt het zich als een olievlek.  

Houd ook voor de langere termijn de ambassadeurs betrokken, zorg voor een leidend team, geef minimasterclasses binnen de organisatie en leiderschapstrainingen. En niet te vergeten: introduceer het project ook direct bij nieuwe medewerkers, zoals op introdagen.  

Jan de Leede is universitair docent HRM (Universiteit Twente) en adviseur bij ModernWorkx. In zijn sessie vertelde hij over de effectieve inzet van budget, goed werkgeverschap en een gezonde en duurzame inzetbaarheid van medewerkers. 

Jan dook dieper in op effectieve personeelsplanning. Hij liet het belang zien van verschil maken tussen de makkelijke, de medium en de zware diensten en hoe je dit goed kunt aanpakken. Hier heeft hij een eigen methodiek voor ontworpen. Op tactisch niveau gaat het vooral om slim plannen, op operationeel niveau om helder en verantwoord roosteren. Hierbij liet hij verschillende voorbeelden zien: ook al zijn er verschillende uitdagingen, wat kan er allemaal wél?

Henk-Jan Messchendorp is innovator en (gedrags)veranderkundig adviseur ICM, planning en inzet. Ook is hij docent van de HAN-opleiding Plannen in de Zorg. In zijn sessie stonden de innovaties in het roosteren en samen veranderen centraal. Hoe kun je innovaties doorvoeren met als resultaat: een betere balans tussen werk en privé? En hoe zorg je ervoor dat mensen hun gedrag daadwerkelijk aanpassen en zich niet door hun brein laten verleiden om ongezonde keuzes te maken? 

Henk-Jan werkte mee aan verschillende experimenten in de zorg. Eén daarvan is het draairooster. Daarbij werk je met een vervroegde ochtenddienst, een dagdienst en een verlengde late dienst. Je skipt dan de volledige nachtdiensten. Als je dit afstemt op de verschillende (chrono)typen mensen in jouw organisatie, kan dit ontzettend goed werken. Ook vertelde Henk-Jan over de serious roostergame: voor een veilige dialoog over onderwerpen die sociaal onveilig kunnen aanvoelen. Hierbij kijk je samen met je team naar: hoe was het oorspronkelijke idee (zoals een rooster) ooit bedacht, en hoe kunnen we dit idee loslaten en passend maken voor ónszelf?  

Wil je meer weten over de Pitstop, of op de hoogte blijven van komende kennisdagen? Kijk op de speciale Pitstop-pagina. Wie weet zien we je de volgende keer!