Ik wil dat de HAN een motor is in duurzaamheidstransities
Prikkelen, evalueren, aanjagen en zo als HAN bij kunnen dragen aan duurzaamheidstransities. Het zijn maar een paar belangrijke ambities van Jeroen Rijke, de nieuwe leading lector van zwaartepunt Schoon. “Laten we Design Thinking inzetten om innovaties voor klimaatuitdagingen te creëren.”
Jeroen is nu lector Sustainable River Management op de HAN en blijft dat ook. In zijn lectoraat gaat het nu veel over de impact van klimaat op rivieren, en hoe hoe dijken en dijkontwerp toekomstbestendig kunnen worden gemaakt. Met een andere onderzoekslijn wordt gekeken hoe je daarvoor lokale grond geschikt maakt. Om over plastic in rivieren, verdroging en scheepvaart nog maar te zwijgen.
Klimaat heeft direct effect op water, landgebruik en steden. Dus lijkt riviermanagement zéker in deze tijd een eindeloos interessant onderwerp. Waarom dan de overstap naar Schoon? Jeroen: “Ik wilde meer impact maken. Ik heb een achtergrond in bestuurskunde en dat komt hier goed van pas. Ik vind het leuk om inhoudelijke thema’s met elkaar te verbinden. Ik kan, denk ik, het grote plaatje goed zien en makkelijk de brug slaan naar materialen, gebouwde omgeving en andere thema’s binnen Schoon. Ik wil dat de HAN een motor is in al die verschillende duurzaamheidstransities.”
Fit for purpose
In duurzaamheidstransities hangt veel samen. Heel veel. Daarom is het essentieel om in zijn nieuwe rol als leading lector ook scherp te kiezen voor wat we aanpakken. “Ik wil prikkelen, evalueren, aanjagen en nieuwe initiatieven los proberen te krijgen. Ik ben niet zo'n lector die zich als expert presenteert. We hebben een dienend beroep: we dienen de praktijk. Daarom moet je niet geforceerd samenwerken. De hoofdmissie van het zwaartepunt Schoon weten we: samenwerken aan minder CO₂. Dat is dus met collega’s, andere universiteiten, het werkveld, jong en oud. Maar niet álles hoeft per se samen. Het heeft ook echt een functie om dingen apart aan een bepaalde partij te laten en echt die verdiepende slag te maken. Ik denk dat we moeten kijken of de samenwerking fit for purpose is. Je bent verantwoordelijk voor je eigen rol. Ik wil dus kijken waar de slimme verbindingen liggen.”
In Arnhem is bijvoorbeeld alles beton. Je krijgt nauwelijks iets mee van de natuurlijke omgeving. Ik zou de campus meer als lab gebruikt willen zien: met experimenten en prototypes, dingen zichtbaar maken.
Weinig heilige huisjes
Jeroen is net in september aan zijn nieuwe rol begonnen. De 4 thema’s van Schoon (Duurzame energie, Duurzame mobiliteit, Duurzaam gebouwde omgeving en Duurzame grondstoffen) worden nu druk onderzocht. “Stap 1 is diagnose. Hoe loopt het nou? Is alles dat we als HAN doen nog wel effectief? Ik als relatieve nieuwkomer heb daar weinig heilige huisjes in. Waar kunnen we de grootste impact maken en wat is overbodig? Ik probeer nu zoveel mogelijk kennis te maken met iedereen. Ik heb een lectorenplatform van andere hogescholen die zich ook met de klimaatverandering en systeemtransities bezig houden uitgenodigd om ons eens te komen evalueren. Als kritische vrienden die je scherpen.”
Bijdragen aan cultuurverandering
Niet alles zit nog in de onderzoeksfase: duidelijke doelen zijn er bij Jeroen ook. “Ik heb gezien dat we vooral aan onderzoeksprojecten en onderwijsontwikkeling doen. Wat ik meer wil is bijdragen aan gedragsverandering. Ik heb woestijnvorming gezien in Afrika waar gewassen niet meer wilden groeien, vernietigde oogsten door verschuivende regenperiodes in India en verzilting in de Mekong waar boeren geen rijst meer kunnen bouwen. Wij zijn als mens de enige die hun eigen nest bevuilen. Als je dat weet, schept dat een verantwoordelijkheid.”
De campus als lab
Daarmee bedoelt Jeroen niet dat de hele HAN en masse met het vliegtuig naar Afrika moet. “Je hoeft mensen niet met schrijnende voorbeelden te activeren. Je kunt het onze tienduizenden studenten en honderden medewerkers ook meegeven op de campus. In Arnhem is bijvoorbeeld alles beton. Je krijgt nauwelijks iets van de natuurlijke omgeving mee. Ik zou de campus meer als lab gebruikt willen zien: met experimenten en prototypes, dingen zichtbaar maken. Bier brouwen van opgevangen regenwater bijvoorbeeld, dat is leuk en ludiek. Daar veroorzaak je ook al een ander gesprek mee.”
Design Thinking
Jeroen wil dus meer aandacht voor inspiratie hebben. “Design Thinking (ontwerpend onderzoek van complexe problemen) kan een heel goede verbinder zijn van natuurwetenschap, sociale wetenschap en kunst. Dit hebben we recent met collega’s van de TU Delft beschreven in een Nature Journal. Op de HAN passen we design thinking al regelmatig toe, maar kunnen we die expertises iets meer inzetten op klimaat? Door iets te maken kun je goed zien wat je moet verbeteren. Een hele actieve vorm van leren en onderzoeken, die praktijkgericht is.
Mijn bezoek aan de Dutch Design Week was mega-inspirerend, met slim materiaalgebruik, duurzame energie, en natuurlijk de HAN zelf met de InfraWall. Ontwerp is actief. Want als we niet oppassen met dat zwartgallige duurzaamheidsverhaal slaat het mensen dood. Terwijl je zelf met een ripple effect een verschil kan maken.”
