Een veilige leeromgeving begint bij een betrokken docent

Elise werkte als docent Culturele Kunstzinnige Vorming voor havo en vwo. “Het contact met leerlingen gaf me veel voldoening. Maar hoe deed ik dat goed? Een collega van mij was leerlingenbegeleider. Ze sprak met leerlingen van de middelbare school die sociaal-emotioneel even in de knel zaten.” Na het vertrek van haar collega nam Elise haar rol over.

Midden in coronatijd kwam de Master Pedagogiek van de HAN op Elises pad. “Tijdens de online open avond wist ik al vrij zeker dat ik de opleiding wilde doen. Wat mij aansprak, was de brede inhoud over pedagogiek en opvoeding, maar ook de praktische toepasbaarheid ervan. Die koppeling tussen de theorie en praktijk vond ik meteen interessant.”

In 2022/2023 verhuisde de bovenbouw van het Stedelijk College Eindhoven naar een groot nieuw gebouw met 1400 leerlingen. Elise vertelt: “We hebben een grote school, met een diverse groep leerlingen. Deze veranderingen zorgden voor onrust en een gevoel van onveiligheid bij zowel de docenten als leerlingen.” Al snel ontstond het onderwerp voor haar praktijkverbeterproject. “Ik vroeg me af: hoe dragen docenten bij aan de verbetering van het pedagogisch klimaat op onze school?”

In de 1e fase van haar onderzoek sprak Elise met leerlingen en collega’s. “Het bleek dat docenten en leidinggevenden niet goed wisten hoe ze met een superdiverse groep leerlingen omgingen. Daardoor voelden sommige leerlingen zich niet altijd veilig of gezien”, legt Elise uit. Het werd ook duidelijk dat er een gebrek aan verbondenheid was tussen leerlingen en docenten. “Daarnaast misten docenten een duidelijke pedagogische visie en de kennis om een veilig klimaat te creëren.”

Om het vraagstuk van veiligheid te adresseren en hier beweging op te creëren, kwam Elise uit bij het thema aandachtige betrokkenheid, dat in de opleiding aandacht kreeg. Elise: “Geïnspireerd door Dr. Lisette Bastiaansens ideeën over de rol van aandachtige betrokkenheid in het onderwijs, zag ik de waarde van aandacht, betrokkenheid en verbinding in het contact met de leerling. Lisettes visie is dat je als docent zowel betrokken als begrenzend moet zijn. Dat is opvoeden: oog hebben voor de leerling, hem binnenlaten, vertrouwen opbouwen, maar ook grenzen aangeven. Aandachtige betrokkenheid is een mooie manier om te verwoorden wat je doet als docent en hoe er verbondenheid ontstaat.” Elise en haar collega organiseerden een studiemiddag in het teken van aandachtige betrokkenheid.

Ook de teamleiders en coördinatoren zagen aandachtige betrokkenheid als een goede keuze. “We hebben docenten kennis laten maken met aandachtige betrokkenheid. Ook zij waren zeer enthousiast over de theorie. Wel gaven de docenten aan dat intervisie nodig zou zijn om bewust te worden van hun houding in de klas en hun handelen.”

De 2e studiemiddag stond in het teken van intervisie en de rol daarvan in aandachtige betrokkenheid, een punt op de jaaragenda. “Het belang van intervisie in de ontwikkeling van pedagogische grondhouding van de docent wordt erkend. Verschillende docenten worden nu opgeleid tot intervisor. Daarnaast beginnen we met het verbeteren van het handelen van docenten door intervisie en de theorie van aandachtige betrokkenheid.” Er komen structurele intervisiesessies waarin collega’s casussen bespreken. “Docenten oefenden met een open, oordeelloze en aandachtige pedagogische grondhouding. Voor een grootstedelijke, superdiverse school is dit van belang, zodat leerlingen de ruimte krijgen om zichzelf te zijn in de dialoog met de docent.”

Docenten, leidinggevenden en leerlingen werken samen om het pedagogisch klimaat te verbeteren. “Er is nu meer bewustwording onder docenten van het belang van de eigen pedagogische grondhouding. De pedagogiek is meer op de kaart gezet. Ik werk samen met een collega iedere week aan pedagogische uitdagingen bij ons op school. We zijn bijvoorbeeld op basis van ons onderzoek een pedagogische kijkwijzer aan het ontwikkelen.” Daarnaast komt er een visie rondom het verbeteren van het pedagogisch klimaat.

Elise kijkt met plezier terug op de Master Pedagogiek, zo heeft ze goede herinneringen aan het vak coaching. “Ik heb bijvoorbeeld geleerd hoe je op een coachende manier met een groep collega's in gesprek gaat over onderwerpen die jou of hen raken. We kregen veel werkvormen, waarin we op een interactieve manier met elkaar in gesprek gingen en leerden hoe je zo’n gesprek leidt en gestructureerd doet.”

Elise vond, naast de colleges over aandachtige betrokkenheid, ook ‘de inleiding in de pedagogiek’ zeer waardevol. “Dat ging bijvoorbeeld over kinderen die niet in een veilige situaties opgroeien en hoe je dat kunt merken aan de houding van het kind. ik heb geleerd om mijn oordeel over leerlingen uit te stellen, omdat je niet weet waar het gedrag vandaan komt.”

“Ik vind het belangrijk dat leerlingen en collega’s zich gezien voelen. Mede dankzij de opleiding leerde ik mezelf beter kennen en mijn eigen reacties beter te begrijpen. Mijn vertrouwen is gegroeid. Ik geef onderbouwd advies, afgestemd op de leerling en diens omgeving. Die aandacht helpt me in gesprekken met leerlingen die dreigen uit te vallen.”

Daarnaast waardeert Elise de praktische insteek van de master: “Je ziet meteen wat je ermee kunt." Ze beveelt de studie dan ook aan vanwege de combinatie van leren en praktijk. “Daarnaast zijn de docenten deskundig, bereikbaar en betrokken. Mijn tip voor andere studenten is om je grenzen te bewaken. Het is lastig om alles te combineren qua studie, werk en privé, maar het is het waard.”