Mensen met laag onderwijsniveau succesvol betrekken bij onderzoek

Bijna een jaar geleden werd vanuit het focuspunt Health aan 6 bijzondere onderzoeksprojecten financiering toegekend. Projecten die stuk voor stuk bijdragen aan het verkleinen van sociaal-economische gezondheidsverschillen. De betrokken lectoren en onderzoekers proberen op allerlei manieren mensen met een laag onderwijsniveau en/of laag inkomen te bereiken, werven én betrekken bij hun onderzoek. Dat vergroot de generaliseerbaarheid en toepasbaarheid van de onderzoeksresultaten. Bovendien is er zo een reëlere kans dat hun onderzoeken daadwerkelijk bijdragen aan het verkleinen van die sociaal-economische gezondheidsverschillen. 

Toch is het includeren van mensen met een lage SES niet altijd even makkelijk. Zo blijkt tijdens deze 2e leernetwerkbijeenkomst. Centraal staat de vraag: waar loop je bij je onderzoeksmethodologie tegenaan? Met als subvragen: hoe bereik en/of werf je mensen met een lage SES? Hoe betrek je hen bij de verschillende onderzoeksfasen? En: met welke meetinstrumenten vind je aansluiting bij de doelgroep?

Tijdens de bijeenkomst formuleren de deelnemers samen meerdere leerpunten. Een belangrijke ‘do’ bij het bereiken van de doelgroep is bijvoorbeeld: verklein de gap tussen de onderzoekswereld en de doelgroep. Dat lukt als je je als onderzoeker oprecht verdiept in de doelgroep, bereid bent om uit je comfortzone te stappen en werkt aan je vaardigheden om echt goed contact te maken. Een andere niet te missen tip: frame lage SES op een positieve manier en zorg dat je niet stigmatiseert. 

Bij punt 2, het betrekken van de doelgroep bij verschillende onderzoeksfasen, komt het belang van een goede, eenduidige definitie van mensen met een lage SES bovendrijven. Gaat het om opleidingsniveau, inkomen, sociaal milieu, of een combinatie van die 3? Psycholoog-onderzoeker Wim Lankveld, verbonden aan het onderzoeksproject Effectieve communicatie in fysiotherapie: “Het zou enorm helpen als we consensus bereiken over wat lage SES is en we op basis daarvan selectiecriteria ontwikkelen. Zodat helder is waarom we Jan meenemen in het onderzoek, maar Piet bijvoorbeeld niet.” 

Ook gehoord: investeer in de relatie tussen onderzoeker en sleutelfiguren die als toegangspoort fungeren naar de doelgroep. En: neem de doelgroep in het hele proces mee. Van het formuleren van de onderzoeksvraag, tot aan het delen van de resultaten. 

Tot slot de vraag welke meetinstrumenten het meest geschikt zijn en wat je als onderzoeker moet doen – of juist moet laten. De deelnemers zijn het erover eens dat zowel kwalitatief als kwantitatief onderzoek werkt bij de doelgroep lage SES. Mits de manier van uitvragen aansluit op de doelgroep – in taal, in lengte en met gebruik van meer beeld. Verder wordt geopperd principes uit citizen science te gebruiken of een methodiek als photovoice in te zetten. 

“Het creatieve gebruik van beeld spreekt me aan”, zegt onderzoeker Bouwine Carlier, verbonden aan het project Mentaal gezonde zaak. “We kunnen het misschien gebruiken in de evaluatie van ons project.” “Ja, een goed voorbeeld van hoe je zo’n fase op een andere manier kunt aanpakken”, vult collega-onderzoeker en lector Shirley Oomens aan. “Op zich ben ik als methodoloog gewend goed na te denken over het type methodiek dat ik gebruik. Maar het is waardevol om van anderen meer te horen over hóe. En te merken hoe belangrijk het is dat je je als onderzoeker verplaatst in de leefwereld van je doelgroep.”  

“Mooi om iedereen druk in gesprek te zien”, zegt Miranda Laurant bij de wrap up van de bijeenkomst. “Ik ben ervan overtuigd dat het delen van ervaringen ons verder brengt. Daarmee doel ik niet alleen op deze 6 onderzoeksprojecten, maar ook op toekomstige Health-projecten en andere onderzoeken die door inclusie van de doelgroep lage SES kunnen bijdragen aan het verkleinen van sociaal-economische gezondheidsverschillen.”

In maart staat een 3e sessie van het leernetwerk Health gepland. Genoeg stof immers om over verder te praten. Bijvoorbeeld over het ontwikkelen van een toolbox (met onder andere aangepaste informed consent-formulieren en ideeën voor onderzoeksmethodieken). Over de onderzoeksresultaten van de 6 projecten en hoe je die deelt en vertaalt naar onderwijs en praktijk. En natuurlijk over de impact van de onderzoeken op het verkleinen van sociaal-economische gezondheidsverschillen. Want dáár is het iedereen uiteindelijk om te doen.