Met juiste focus kan zorgtechnologie briljante successen boeken

Technologische innovaties bieden nieuwe kansen in zorg en welzijn. Sociale robots helpen dementerenden al bij dagelijkse activiteiten en virtual reality ondersteunt bij therapie. Maar nieuwe zorgtechnologie kent wel degelijk risico’s, zeker voor kwetsbare mensen. Daarom sluit dit onderwerp goed aan op de focus van Health 'het verkleinen van sociaal-economische gezondheidsverschillen'.

Bij inzet van zorgtechnologie rekening houdend met focus Health gaat het bijvoorbeeld om een vraag als: wie heeft straks allemaal toegang tot privacygevoelige data van kwetsbare mensen? En technologie kan voor mensen ook knap ingewikkeld zijn, bijvoorbeeld omdat ze laaggeletterd zijn, een taalachterstand hebben of niet gewend zijn met computers te werken. Slimme zorgtechnologie kan dan zomaar belanden op de berg ‘briljante mislukkingen’.

Volgens projectmanager Maurice Magnée van iXperium Health kan goedbedoelde zorgtechnologie de plank volledig mis slaan door ongewenste effecten waar vooraf geen rekening mee is gehouden. Magnée: ‘Er is een bril voor kinderen met autisme om emoties te herkennen. Maar kinderen willen de bril niet op, omdat daardoor zichtbaar is dat zij een probleem hebben. Ze voelen zich daardoor nog meer gestigmatiseerd.’ Ook wordt bij productontwikkeling vaak een doelgroep vergeten, stelt hij. ‘Ouderen reizen minder met de trein omdat zij niet weten hoe de OV-chipkaart precies werkt. Die zijn vooraf niet goed in het proces betrokken’, aldus Magnée.

Rudie van den Heuvel van Health Concept Lab is voorzitter van het vakteam Industrieel Product ontwerpen aan de HAN. Van den Heuvel: ‘Bij productontwikkeling moet je goed de doelgroep bepalen. In onderzoek naar de eindgebruikers neigen studenten veelal te kijken in de kring van hogeropgeleiden. De focus van Health helpt ons eraan herinneren dat we daarnaast andere doelgroepen moeten aanspreken: er zijn mensen met een lagere sociale status die minder makkelijk aanhaken. We ontwerpen niet speciaal voor die doelgroep, maar zij horen er wel bij. Iedereen moet een apparaat of handleiding kunnen begrijpen. Hoe simpeler een ontwerp is, des te beter het is.’

Bij het ontwerpen en toepassen van nieuwe zorgtechnologie is ervaringsdeskundigheid daarom van groot belang, zegt Van den Heuvel. ‘Ik kan wel proberen te bedenken wat de wereld nodig heeft, maar mijn beeld van de wereld is niet volledig.’ Het is volgens hem van belang om ervaringsdeskundigen vanaf ideeontwikkeling in het hele proces bij nieuwe innovaties te betrekken. ‘Dat is misschien niet altijd makkelijk, bijvoorbeeld als het gaat om dementerende ouderen. Het is onze taak als onderzoekers om hier creatief mee om te gaan, zodat ook zij in staat worden gesteld om hun wensen en ervaringen in te brengen.’

Van den Heuvel wil te hoge verwachtingen van zorginnovaties temperen. Niet iedereen beseft wat een teleurstellend beroep ontwerpers hebben, zegt hij. Van den Heuvel: ‘Mensen verwachten soms dat een robot het bed gaat opmaken. Maar eigenlijk zijn we als techneuten heel vaak aan het teleurstellen: een ontwerp is er nog niet, het is niet af of het zal er nooit komen, omdat het te duur is. Heel veel mislukt. Af en toe sijpelt er iets tussendoor.’ Magnée: ‘Van de producten die wel doorontwikkeld worden, verdwijnt negentig procent ergens in een kast. Er blijft maar heel weinig over wat echt effectief ingezet wordt. Maar de focus is helder: zolang de gezondheidspositie van kwetsbare mensen centraal staat, kunnen we briljante successen boeken.’

De focus van HAN Health, het verkleinen van sociaal-economische gezondheidsverschillen, heeft inmiddels nadrukkelijk aandacht binnen het nieuwe Health Concept Lab en iXperium Health. In het Health Concept Lab ontwikkelen studenten van de afdeling Engineering sinds september in multidisciplinaire groepen nieuwe producten voor de gezondheidszorg. Het iXperium Health onderzoekt samen met de praktijk de toepassing van nieuwe zorgtechnologie om onderwijs te kunnen vernieuwen.

Het iXperium Health kent een structuur van leerwerkplaatsen bij zorgorganisaties rondom Arnhem en Nijmegen om ervaringsdeskundigheid op te halen. Docenten en studenten staan daar in direct contact met bewoners bij hun onderzoek naar innovatieve zorgtoepassingen. Magnée: ‘Dat zijn echte innovatiebroedplaatsen. We willen het aantal leerwerkplaatsen in de toekomst verder uitbreiden.’

Ook gaat het iXperium Health in deze leerwerkplaatsen methodes ontwikkelen om zorgverleners te ondersteunen bij het selecteren, aanpassen en gebruiken van de juiste zorgtechnologie voor hun specifieke doelgroepen. De opgedane ervaringen koppelen we terug aan docenten en studenten om ons onderwijs verder te verbeteren.