Programmatisch toetsen: Elk toetsmoment is een leermoment

Tamara: “Door die vragen weet ik dat veel opleidingen tegen dezelfde ontwerpvraagstukken aanlopen. Liesbeth Baartman van de Universiteit Utrecht komt hetzelfde tegen, het leek me interessant om ervaringen te bundelen. We hebben meteen Cees van der Vleuten erbij gevraagd, hoogleraar in Maastricht en expert op het gebied van programmatisch toetsen.”

Programmatisch toetsen gaat uit van de gedachte dat de student tijdens zijn opleiding complexe vaardigheden en competenties ontwikkelt, die hij nodig heeft op de arbeidsmarkt. Tamara: “Bij de traditionele manier van toetsen hangt aan iedere toets een zak- of slaagbeslissing. Bij programmatisch toetsen gebruiken we de toets om het ontwikkelingsproces van de student te sturen en te stimuleren, en om beslissingen over de voortgang te onderbouwen. We gaan uit van langere leerlijnen en verschillende beoordelingsmomenten. Die momenten zijn bedoeld om de student feedback te geven waarmee hij verder kan. Elk toetsmoment is een leermoment.”

Uiteenlopende toetsmethoden geven de student de kans om op verschillende momenten te laten zien dat hij zich in een vaardigheid heeft ontwikkeld. Zo krijg je goed in beeld van waar hij staat in zijn ontwikkeling. Tamara: “Vergelijk het met een foto: als je één enkele pixel ziet, heb je nog geen idee hoe het totaalplaatje eruit ziet. Bij programmatisch toetsen verzamelt de student voldoende informatie om een haarscherp beeld te creëren. Op basis van het totale plaatje worden beslissingen genomen.”

Ook opleidingen doen hun voordeel met programmatisch toetsen. “Je verzamelt door programmatisch toetsen heel veel aanknopingspunten voor de doorontwikkeling van het onderwijs en het verbeteren van het curriculum. Je ziet precies wat de leermomenten van de studenten zijn en waar behoefte aan is.”

Het boek dat Tamara, Liesbeth en Cees schrijven bestaat, naast een theoretische onderbouwing, vooral uit praktijkverhalen. “We interviewen daarvoor uiteenlopende opleidingen. Hogescholen en universiteiten in Nederland en in het buitenland, tot in Australië aan toe. Uit al die praktijkverhalen destilleren we de successen en de valkuilen. Er komen praktische handvatten uit die andere opleidingen kunnen helpen hun programma in te richten.”

Een interessante conclusie is al dat er niet slechts één manier is van programmatisch toetsen. “Dat is prettig, want als je alle principes van programmatisch toetsen aanhoudt vraagt dat erg veel verandering van het onderwijs. Dat is nu eenmaal niet altijd haalbaar of gewenst. Met het boek willen we ook programmatisch toetsen bekender maken binnen het hbo. Er is nog veel te onderzoeken over de geschiktheid van programmatisch toetsen in de hbo-context. We weten nog niet precies wat het doet met hbo-studenten, hoe zij omgaan met het eigenaarschap over hun eigen ontwikkeling bijvoorbeeld. We willen het boek komend studiejaar laten verschijnen. De druk zit er aardig op, ook omdat we er zoveel vragen over krijgen. Goed teken, maar we moeten wel flink aan de bak!”