Uniek valideren in coronatijd

ADAPT staat voor Assessing Differentiation in All Phases of Teaching. Het instrument brengt via lesobservaties en interviews in kaart in hoeverre leraren van groep 3 t/m 8 differentiëren in hun rekenlessen. ADAPT ‘kijkt’ via getrainde beoordelaars naar 23 indicatoren in 4 fasen van differentiatie: de periode- en blokvoorbereiding, de lesvoorbereiding, de lesuitvoering en de evaluatie.

De eerste versie van ADAPT werd ontwikkeld in 2018, en steeds verder verbeterd. “We hadden nog extra data nodig om goede uitspraken te doen over het instrument”, vertelt Marjoleine. “Precies op de dag dat we daarvoor met de 4e versie opnieuw de scholen in zouden gaan, sloten die hun deuren voor de eerste lockdown. Maar we hadden toch echt nog minimaal 300 beoordelingen nodig om het instrument goed te kunnen valideren. Wat nu?” 

Een brainstorm volgde, met 2 oplossingen als uitkomst. Marjoleine: “In eerste instantie zetten we in op samenwerking met studenten die voor hun afstudeerscriptie data zouden verzamelen op hun stageschool.” Terwijl ze dat idee uitwerkten, bedachten de onderzoekers een 2e plan, dat minder tijdrovend was: opnames van lesobservaties en interviews uit eerder onderzoek naar ADAPT opnieuw beoordelen, maar nu met de 4e versie van het instrument. “Via LinkedIn en studieverenigingen zetten we een oproep uit: wie wil ons helpen bij de beoordeling? Het aantal reacties was overweldigend, niet alleen van 3e en 4e-jaars pabo-studenten, maar ook van leraren, intern begeleiders en lerarenopleiders van pabo’s.” 

Twee weken later kregen 42 aspirant-beoordelaars hun eerste training, en kort daarna de tweede. Ze werkten zich bovendien door 10 uur huiswerk heen. Eén van hen was Nikki van der Veen, toen 3e-jaars student aan de HAN Pabo. “Differentiatie is een belangrijk thema, maar je krijgt er moeilijk grip op, omdat het zo groot en breed is. Dit leek me eeen mooie kans voor verdieping: wat valt er eigenlijk allemaal onder differentiatie, welke (voor mij) nieuwe manieren zijn er om in te spelen op verschillen tussen leerlingen, en hoe kan het nóg beter, zelfs als je al goed bezig bent?”  

De onderzoekers zijn enthousiast over de oplossing die ze bedachten. Marjoleine: “Tussen september en december ontvingen we 400 beoordelingen - veel meer dan de 300 die we minimaal nodig hadden en bovendien in kortere tijd dan oorspronkelijk gepland.”  
De beoordelaars haalden er ook voor zichzelf wat uit, zoals ook Nikki al hoopte. Op de eerste plaats gaf ADAPT hen waardevolle handreikingen om na te denken over hun handelen; daarnaast werd hun onderzoekende houding gestimuleerd, omdat ze nu eens niet als subject, maar in de actieve rol van beoordelaar betrokken waren bij onderzoek.  

Na afloop zag Nikki meteen een concrete toepassing voor pabo-studenten die stagelopen: “Zij kunnen hun begeleider vragen om hen via ADAPT feedback te geven op een specifieke differentiatiefase, bijvoorbeeld je lesuitvoering: activeer ik de voorkennis voldoende, geef ik doelgerichte basisinstructie en daag ik de sterke rekenaars met deze les uit? ADAPT geeft daarvoor uitstekende handvatten, ook zonder video-opname of interview.”  

Wat Nikki betreft kan ADAPT “zo de scholen in.” Het instrument is ook al beschikbaar via de website, vertelt Marjoleine. “Binnenkort plaatsen we daarop ook trainingsmateriaal voor leraren en scholen die al ermee willen werken.” Ondertussen werken de onderzoekers aan de analyse van de 400 beoordelingen die ze aangeleverd kregen. “Daarna kunnen we nog beter uitspraken doen over valide gebruik voor specifieke doeleinden. Wordt vervolgd!” 
 

Het ADAPT-instrument is gebaseerd op de wetenschappelijke inzichten uit het (overkoepelende) Match-project, uitgevoerd door Universiteit Twente en Maastricht University en gesubsidieerd door NRO en de Inspectie van het Onderwijs. Marjoleine Dobbelaer is onderzoeker bij de Academie Educatie van de HAN en coördineert daarnaast het ADAPT-project.