Koffer vol handvatten voor gesprek

Lerarenopleider Maaike Nap zet de koffer enthousiast op tafel, het deksel opengeklapt. Niet letterlijk overigens: de koffer is nog in ontwikkeling en de ‘inhoud’ bestaat op dit moment alleen nog uit digitale middelen op een afgeschermde Teams-site. “Maar als het aan ons ligt, gaat dat veranderen.”  

Met ‘ons’ bedoelt Maaike de mensen achter het kennislab Professionele identiteit van leraren: een team van leraren, onderzoekers en lerarenopleiders van verschillende onderwijsinstellingen die zijn aangesloten bij onderwijsnetwerk Sprong Voorwaarts. Ook Helma Oolbekkink werkte aan de ontwikkeling van de koffer. Zij is lector bij de HAN en lid van het kernteam van netwerk Sprong Voorwaarts. “Daaronder vallen in totaal 6 kennislabs, allemaal gericht op anders zijn, anders doen, anders organiseren en anders sturen. Binnen ons specifieke kennislab focusten we op de vraag hoe je professionele identiteit op een praktische manier bespreekbaar kunt maken in onderwijsorganisaties.” 

Verandering betekent dat je nieuwe kennis en vaardigheden nodig hebt. Maar daar blijft het meestal niet bij. Maaike legt uit: “Als lesgeven verschuift naar didactisch coachen of als er bijvoorbeeld meer nadruk komt op eigenaarschap van leerlingen, betekent dat eigenlijk altijd ook iets voor je professionele identiteit. Dat kan positief zijn, als jouw waarden en jouw passie voor het onderwijs door de innovatie beter tot hun recht komen. Maar het kan ook frustreren en schuren, bijvoorbeeld door disbalans tussen de feitelijke en de gewenste praktijk.” 

Dilemma’s, onzekerheden en twijfels zijn moeilijk, dat zal Maaike niet ontkennen. Maar, zegt ze stellig: “Ze zijn ook een mogelijkheid om verder te komen en (jezelf) te vernieuwen. Ze bieden je de kans te ontdekken wie je bent, waar je van bent en waar je talenten liggen. Om je identiteit te verkennen, te expliciteren en te verstevigen, kun je met elkaar in gesprek. En dat is waar het vaak lastig wordt," vertelt Maaike: “Professionele identiteit sneuvelt vaak in de abstractie van het thema, je hebt een kapstok nodig om het onderwerp concreet uit te diepen.” De praktische vertaalslag van het kennislab Professionele identiteit van leraren heeft de vorm van een koffer, gevuld met werkvormen in alle soorten en maten, vaak met een link naar kunst. 

De inhoud van de koffer biedt voor ieder wat wils,” vertelt Maaike. “Je kunt er op je gemak in grasduinen en hoeft geen vaste volgorde aan te houden.” Maar hoe werkt dat dan? Maaike noemt één van de werkvormen, een gedicht. “Via vrije associatie en daarna met gesprekskaartjes trechter je samen van heel algemeen naar steeds meer professioneel gericht. Waar gaat het gedicht voor jouw gevoel over? Over ruimte? Leg eens uit waarom? En ervaar je in het onderwijs dan ook ruimte, en ruimte om te zijn? En als dat niet (altijd) zo is: waar zit hem dat dan in, waar schuurt het en hoe zou je meer grip kunnen krijgen?” Maaike benadrukt dat de zoektocht naar je professionele identiteit onvermijdelijk ook raakt aan je persoonlijke waarden. “Dat is alleen maar goed: dat wat ons beweegt, doet ertoe!” 

Het prototype van de koffer werd gepresenteerd en getest in een workshop tijdens Kennisfestival Sprong Voorwaarts. De deelnemers waren enthousiast, vertelt Maaike. “Zelfs in een online setting, met mensen die elkaar niet kennen, kwamen we in korte tijd tot een betekenisvol gesprek over wat ons drijft. Heel fijn om te horen dat de deelnemers ernaar uitkijken om ook op hun scholen met de koffer te gaan werken!”  

Logischerwijze zijn de volgende stappen: koffer kopen, producten mooi vorm laten geven en dan op reis ermee, van school naar school. “Hoe mooi zou het zijn als onze inhoud zodanig inspireert dat de scholen zelf nieuwe werkvormen toevoegen, zodat degenen aan wie ze de koffer doorgeven daar weer hun voordeel mee kunnen doen en/of op voort kunnen borduren.  Daarbij willen we ook graag een logboek toevoegen als een reisjournaal zodat we ook 'opbrengsten' kunnen delen. We doen ons uiterste best om de fysieke koffer snel te realiseren! ”