Een sociale woonomgeving creëer je samen

Toen onderzoeker Ivo Maathuis voor het eerst de kille cijfers onder ogen kreeg, schrok hij ervan: mensen met een lage opleiding of laag inkomen leven gemiddeld 7 jaar korter en 15 jaar in minder goede gezondheid. “We kunnen wel schermen met het feit dat we gemiddeld genomen allemaal ouder worden, maar wist je dat dit alleen geldt voor hoger opgeleide ouderen? Met het ouder worden, nemen de gezondheidsverschillen juist toe.”

“In de politiek klinkt steeds vaker de roep dat het terugdringen van die gezondheidsverschillen in de wet verankerd moet worden”, licht Ivo toe in de workshop ‘Gezond ouder worden in de wijk’ van het Health event. “Binnen het lectoraat Architecture in Health onderzoeken we hoe de inrichting van de woonomgeving hieraan bij kan dragen. Het idee is dat we met een slimme inrichting de sociale omgeving – en dus de gezondheid van kwetsbare ouderen – kunnen verbeteren.”

Ogenschijnlijk kleine details kunnen effect hebben op de sociale interactie in de wijk. Ivo schetst dit aan de hand van een fragment uit de documentaire Typisch Klarendal. “Wat valt jullie op? Weinig groen? Ja, dat maakt het niet uitnodigend naar buiten te gaan. Auto’s op de stoep? Een uitstapje met de rollator is een uitdaging. Een donker fietstunneltje? Precies, dat kan onveilig voelen.”

"Wat zou de sociale interactie in de wijk nu juist bevorderen”, vraagt Ivo door. Deelnemers van de workshop opperen meer bankjes te plaatsen. Een jeu-de-boulesbaan aan te leggen misschien. En is een gezamenlijke moestuin een idee? Mooie opties, vindt Ivo. “Dit soort ingrepen kunnen ervoor zorgen dat ouderen een praatje maken en meer naar elkaar omkijken.” 

De crux is om samen met bewoners aan de tekentafel te zitten en te kijken wat werkt. “Empathisch ontwerpen, noemen we dat. En dat begint met verkennen”, legt Ivo uit. “Hoe voelen ouderen zich in hun wijk? Welke betekenis geven ze aan de plekken in hun woonomgeving? Waar hebben ze behoefte aan? Tijdens wandelingen door de wijk of met behulp van gesprekskaarten kun je daarachter komen. Zulke onderzoeksmethoden zijn veel laagdrempeliger dan bijvoorbeeld een enquête. Vervolgens werken we samen concrete oplossingen uit.” Een sterk staaltje co-creatie dus. “Want alleen zo kunnen we wijken functioneel en passend herinrichten, en de gezondheid van ouderen bevorderen.”

Ivo Maathuis is verbonden aan het project Empathische woonomgeving. Doel is inzicht te krijgen in de ruimtelijke factoren die bepalend zijn voor de sociale toegankelijkheid in de buurt of wijk. Met die kennis zijn woonomgevingen te ontwerpen die gezondheidsverschillen helpen te verkleinen.