Innoveren kun je leren!

"In de wereld van morgen verandert van alles, en ook nog eens in hoog tempo. We komen dus niet meer weg met één keer een diploma halen: je moet blijven leren om innovatief in te spelen op steeds nieuwe maatschappelijke vraagstukken." Dat zegt Mariëlle Verhoef, onderzoeker bij het Lectoraat Responsief Beroepsonderwijs van de Academie Educatie van de HAN. 

Innovatief leren is leren om zelf actief bij te dragen aan verandering. Het is aanvullend op leren voor een diploma (voorwaardelijk leren) en op leren in reactie op actuele ontwikkelingen (reactief leren). HAN Smart Region, één van de focusgebieden van de HAN, vroeg Mariëlle en haar collega's te onderzoeken hoe innovatief leren kan bijdragen aan vernieuwend en toekomstbestendig beroepsonderwijs. Mariëlle: "Je wilt studenten leren om zelf bij te dragen aan oplossingen voor problemen in de zeer complexe maatschappij. Eén van de manieren daarvoor is open-eind-leren." 

Wat is open-eind-leren precies? Vóór Mariëlle ingaat op die vraag, wil ze wat meer 'beeld' geven bij de complexe maatschappelijke vraagstukken waar studenten na hun diplomering voor komen te staan. "Het klimaatprobleem is een herkenbaar voorbeeld, net als corona. Je lost die 'wicked problems' niet op vanuit één discipline, daarvoor zijn ze te complex. Er zijn bovendien meerdere oplossingen mogelijk, die je ook nog eens op verschillende manieren kunt bereiken."

Ga er maar aan staan, als je eenmaal de wijde wereld van de beroepspraktijk instapt. Juist daarom is het belangrijk om toekomstige professionals al tijdens hun opleiding te leren hoe ze zelf innovatief kunnen bijdragen aan veranderingen en oplossingen. 

Binnen de HAN, en zeker ook op andere plekken, wordt al geëxperimenteerd met open-eind-leren. "Je zet daarbij studenten van verschillende studierichtingen bij elkaar en laat hen samen met maatschappelijke organisaties werken aan een wicked problem, zónder vooraf mee te geven in welke richting ze de oplossing moeten vinden en welke vorm die moet hebben. Als docent weet je niet op voorhand bij welk vraagstuk jouw student precies betrokken wordt. Ook weet je niet welke kant het samenwerkingsproces op zal gaan, wat je student precies zal leren of welk soort product je uiteindelijk ter beoordeling krijgt. Dat vraagt dus om een flexibele en lerende houding van de docent."

Open-eind-leren bereidt studenten voor op een onzekere toekomst in een complexe maatschappij. Daarin zijn vooral soft skills als probleemoplossend vermogen, actieve houding en samenwerking belangrijk. Mariëlle: "Juist omdat de aanpak niet stuurt in een bepaalde oplossingsrichting, kunnen studenten meer hun 'eigen ding' in het leren leggen en hun talenten verder ontwikkelen. En het mooie is: in één moeite door groeit ook hun maatschappelijke betrokkenheid." Door de multidisciplinaire aanpak, samen met de praktijk, genereert open-eind-leren bovendien kennis voor de HAN zelf, waardoor die als organisatie weer beter kan bijdragen aan innovatie. 

Mariëlle: "In het project 'Prepareren voor Innoveren' hebben we de voorlopers in open-eind-leren bevraagd op hun uitdagingen en ervaringen. De voorlopers deden daarbij ook literatuuronderzoek." De belangrijkste conclusie: open-eind-leren kán een boost geven aan innovatief leren en helpen om de zo belangrijke toekomst-skills bij studenten te ontwikkelen. Dat vraagt dan wel om vernieuwingen in de organisatie van het onderwijs én in de rol van de docent. Als dat lukt, levert open-eind-leren winst op: niet alleen voor de student, maar ook voor de HAN als innovatieve, regionale kennispartner.