Literatuurstudie: Hoe houden we mensen met psychische klachten aan het werk?

De grootste oorzaak van ziekteverzuim in Nederland zijn psychische klachten. Hierdoor verliezen we veel goede werknemers die ziek thuis zitten. Werkgevers hebben een cruciale rol om mensen met psychische klachten aan het werk te houden en ziekteverzuim te voorkomen. Blijven werken, onder de juiste omstandigheden, is een middel waardoor medewerkers zich beter te voelen. Maar uiteraard ook een doel om actief te blijven op de arbeidsmarkt. Waarom blijft de ene medewerker wel werken bij psychische klachten en de andere medewerker niet? En hoe kan de werkgever werkbehoud bevorderen? In de huidige literatuurstudie bekijken en evalueren we het onderzoek dat op dit gebied is gedaan. De studie geeft inzichten in wat werkt, hoe werkt het, bij welke medewerkers en onder welke omstandigheden. 

In de literatuurstudie zijn 61 onderzoeken meegenomen. De resultaten vanuit deze studies zeggen het volgende: 

Een veilig werkklimaat, waar gesproken wordt over psychische gezondheid, vormen een fundamentele basis van waaruit werkbehoud bevorderd wordt. De relatie met de leidinggevende, gebaseerd op wederzijds vertrouwen, blijkt van groot belang te zijn om te blijven werken. Door in gesprek te gaan over wat de werknemer belangrijk vindt in werk, en goed uit te vragen wat iemand wél kan ondanks de psychische klachten, kan de werkgever zijn werknemers aan de gang houden en hiermee ziekteverzuim voorkomen. Hierbij zijn regelmogelijkheden, tijdelijke aanpassingen en steun van collega’s essentieel. Ook zagen we dat ingrijpen op zowel lange termijn, bijvoorbeeld door ruimte te geven voor psychologische behandeling onder werktijd, als op korte termijn, door praktische steun van collega’s in bepaalde taken, helpend is om te blijven werken.

Uit deze studie blijkt dat niet alleen de ernst van de klachten bepalend is of iemand blijft werken, maar vooral hoe je ermee omgaat op het werk. Vanuit de Capability benadering presenteren we een nieuwe set aan werkwaarden (‘capabilities’) die gelden voor medewerkers met psychische klachten, zoals proactief het werk en de ervaren werkdruk evalueren en aanpassen. Arbo professionals en HR professionals kunnen in hun advies aan de werkgever meer kijken naar werkwaarden en de krachten van de medewerker en minder (de ernst van) de ziekte centraal te stellen.

Onderzoeker Suzanne van Hees: "Blijven werken, onder de juiste omstandigheden, is een middel waardoor werknemers zich beter voelen. Maar uiteraard ook een doel om actief te blijven op de arbeidsmarkt. We leggen in deze studie uit hoe deze omstandigheden en onderliggende mechanismen werken, bijvoorbeeld een veilige werkomgeving waarin openheid van de leidinggevende leidt tot meer vertrouwen bij de werknemer. Voorheen lag de nadruk meer op de behandeling van de psychische problemen zelf, waar de werkgever minder grip op heeft. Dat biedt perspectief, want zo kunnen werkgevers ook zelf ingrijpen, bijvoorbeeld door het werk zo in te richten dat medewerkers (deels) blijven doen wat ze wél kunnen of tijdelijke extra collegiale steun ontvangen."

Deze studie is onderdeel van het project van De Mentaal Gezonde Zaak. Het gepubliceerde artikel is samengesteld door onderzoekers van het bijzonder lectoraat Arbeidsdeskundigheid van de HAN en Tranzo (Tilburg University). De onderzoekers slaan een brug tussen de wetenschappelijke aanpak en praktijkgericht onderzoek. Een toonaangevend voorbeeld waarbij praktijkgericht onderzoek vanuit hogescholen en toegepast wetenschappelijk onderzoek vanuit de Tilburg University dichter bij elkaar komen. Onderzoeker Suzanne van Hees promoveert op dit project.

Wat maakt de samenwerking tussen het bijzonder lectoraat Arbeidsdeskundigheid en Tranzo zo waardevol? 

Suzanne van Hees: "De academische werkplaats Arbeid en Gezondheid van Tranzo heeft veel expertise op het gebied van de capability benadering en het Werk als waarde model. Samen met de grondlegger van dit model, Jac van der Klink, mijn promotor Prof. Roland Blonk van Tranzo, en copromotoren Dr. Shirley Oomens en Dr. Bouwine Carlier van het lectoraat Arbeidsdeskundigheid combineerden we wetenschappelijke theorievorming met praktisch toepasbare kennis. Via onderzoekers van Tranzo kwam ik in contact met een landelijke ‘realist’ club, waarin WO en HBO-onderzoekers kennis en kunde uitwisselen over realistisch evalueren"

Op basis van deze literatuurstudie en praktijkgericht onderzoek met werknemers met psychische klachten, werkgevers en arbo professionals is een onderbouwde, praktische handreiking ontstaan voor werkgevers en hun leidinggevenden. Deze handreiking wordt momenteel onderzocht en wordt binnenkort online gepresenteerd. Dit onderzoek is gesubsidieerd door Instituut GAK.