Hoe realiseren we de energietransitie in kansarme wijken?

In het onderzoeksproject ‘JUST PREPARE’ gaan onderzoekers, gemeenten, bedrijven en maatschappelijke organisaties onderzoek doen naar de sociale, maatschappelijke en technische aspecten van de energietransitie. In de energietransitie wordt het gebruik van fossiele energiebronnen (zoals kolen, olie en gas) vervangen door het gebruik van zon, wind en water als bronnen van energie. Deze laatste bronnen zijn duurzaam en CO2-neutraal.

Specifiek gaat dit project zich inzetten voor een effectieve en rechtvaardige energietransitie in kansarme wijken. In deze wijken zien we nu een spanning tussen de renovatie van slecht geïsoleerde huizen en de rol die energie speelt in het dagelijks leven van bewoners, waardoor de energietransitie moeizaam verloopt. Ook is er een kloof tussen de bewoners en de actoren die de energietransitie moeten uitvoeren.

'Deze spanningen zijn ontstaan door een gebrek aan kennis over energiepraktijken van bewoners zoals koken, wassen en verwarming, en een gebrek aan goede methoden om bewoners bij de energietransitie te betrekken', stellen Imrat Verhoeven en John Grin, de coördinatoren van het project. 'Hierdoor is de energietransitie in deze wijken nu niet effectief en rechtvaardig. Dit uit zich bijvoorbeeld in weerstand tegen de transitie, een ongelijke verdeling van de baten en lasten en beperkte toegang tot besluitvorming.'

Associate lector Erik Jansen leidt vanuit de HAN een deel van het onderzoek. 'Het is van belang dat we dit onderzoek in de praktijk doen waar de kwesties zich afspelen, namelijk in de betreffende wijken en de woningen van bewoners. Alleen dan krijgen we goed zicht op waar de aanknopingspunten zitten om de energietransitie vlot te trekken. Ook onderzoeken we in het project welke methoden succesvol zijn in het betrekken van bewoners bij de energietransitie. Dat doen we in samenwerking met lokale partners in een viertal Living Labs die we gezamenlijk met de Hogeschool van Amsterdam faciliteren',  aldus Jansen. 'Deze werkwijze in onderzoek past bij uitstek bij de werkwijze van hogescholen: in de praktijk en in co-creatie met het werkveld en onderwijs. In het project hebben alle kennispartners, hogescholen, academische universiteiten en technische universiteiten, zo hun eigen specifieke rol vanuit de expertise waarin ze het sterkst zijn. Deze tijden vragen om discipline-overstijgend werken.’

Het project gaat noodzakelijke kennis vergaren en op basis hiervan oplossingen ontwikkelen in zogenaamde Living Labs in vier gemeenten, samen met woningbouwcorporaties, bewoners en andere relevante actoren. Vervolgens zullen de inzichten breed worden gedeeld in een Learning Lab met andere gemeenten en betrokkenen. ‘Zo dragen we onder andere bij aan thematische agenda’s, een repertoire aan renovatie strategieën, geven we inzicht in de toekomstige behoeften en praktijken van bewoners en bieden we methoden en training om zelf deze inzichten te ontwikkelen of te controleren.’

De projectnaam JUST PREPARE staat voor: Putting REsident Practices And REsidential areas at the center of a JUST and effective energy transition in underprivileged neighbourhoods. Het project wordt onderdeel van het Leeratelier Sociale Duurzaamheid dat binnen de Werkplaats Sociaal Domein Arnhem en Nijmegen gerealiseerd wordt. De Hogeschool van Amsterdam is kartrekker van het project. Naast de HAN en UvA nemen aan dit project de volgende kennisinstellingen deel: Hogeschool van Amsterdam, Radboud Universiteit, TU Delft en de Technische Universiteit Eindhoven. Ook zijn in het project ruim 40 praktijkpartners als (mede)financierende partners betrokken, zoals provincies, gemeenten, woningbouwcorporaties, energiebedrijven en adviseurs.

JUST PREPARE ontving een NWO subsidie van 2,5 miljoen euro binnen het programma ‘Energietransitie als maatschappelijk-technische uitdaging’.