"Toegankelijk communiceren doe je met en voor elkaar"

“Hoeveel percentage van een tekst moet je minstens kunnen lezen om deze te begrijpen?”. Met deze vraag trappen Els van der Pool en Amber Oomen de dialoogsessie af, die georganiseerd wordt door het themateam Toegankelijke informatie en voorzieningen van Fair Health. “60% hoor ik hier? Kijk maar eens wat voor een tekst dat oplevert.” Vrijwel alle moeilijk leesbare woorden die een tekst inhoud geven, zijn weggevallen. Met een onnavolgbare tekst tot gevolg. Zo is om het laaggeletterd te zijn en niet goed te kunnen lezen en schrijven. Met deze oefening schetsen Els en Amber grofweg het probleem waar minstens 2,5 miljoen inwoners van Nederland dagelijks mee te maken hebben. Veel informatie en veel voorzieningen zijn ontoegankelijk voor hen. Daarmee ligt ook goede zorg minder binnen hun bereik. “Een gezond leven is dan niet zo vanzelfsprekend”, stelt Els.

Zijn verhaal vormt de opmaat naar gesprekken tussen onderzoekers, docenten en kennispartners van de HAN, over 3 projecten die de HAN de afgelopen jaren heeft opgezet. Zo is er een lesmodule ontwikkeld rondom een VR-simulatie, om laaggeletterdheid te signaleren en bespreekbaar te maken. Die module wordt nu ingezet bij een aantal HAN-opleidingen. Een medewerker van MEE Gelderse Poort: “Ik zie voor onze organisatie veel mogelijkheden met zo’n VR-simulatie, maar zou ‘m breder willen trekken. Heel veel dingen die gelden voor laaggeletterden zijn namelijk ook van toepassing op mensen met niet-aangeboren hersenletsel, mensen met een verstandelijke beperking, of mensen die een stoornis hebben in het autismespectrum. Als je informatie voor hen toegankelijk maakt, dan is het voor iedereen toegankelijk. Daar moeten we met elkaar naartoe werken.”

Een tweede project dat deze middag aandacht krijgt, is het toegankelijk maken van manieren om toestemming te geven voor deelname aan onderzoek. Amber: “Landelijk beleid wordt veelal gebaseerd op onderzoek waarin belangrijke doelgroepen niet zijn meegenomen - omdat ze moeite hebben met lezen en schrijven. Met begrijpelijke brieven en filmpjes proberen we een breder publiek bij onderzoeken te betrekken. Dit zodat producten en diensten zijn afgestemd op de héle maatschappij.”

Tot slot is er een presentatie over de terugvraagmethode, als onderdeel van een onderzoek naar heldere communicatie in de fysiotherapeutische praktijk. Die methode is voor een aanwezige medewerker van de rechtbank Arnhem een eyeopener. “Bij zittingen vraagt de rechter na het uitspreken van het vonnis vaak: ‘Heeft u dit begrepen?’. Dat is geen handige vraag, weet ik nu.”

Zo doen meerdere aanwezigen deze middag nieuwe inzichten op. Natuurlijk is het slim om als zorgverlener bij elk eerste contact standaard de vraag te stellen: heeft u moeite met lezen en schrijven? En nee, je hoeft niet beschroomd te zijn om het op de man af te vragen. En ja, heel slim om bij het opstellen van bijvoorbeeld cliëntdossiers voor mensen met een beperking extra rekening te houden met begrijpelijkheid. Of zoals een van de deelnemers samenvat: “‘Normaal’ schrijven of spreken doe je met elkaar en voor iedereen. Alleen dan ben je echt aan het communiceren.”