Hoe maak je als leraar het verschil voor gelijke kansen in het onderwijs?
Iedereen wil toch dat kansen in het onderwijs voor alle leerlingen gelijk zijn? Maar bedoelen we dan hetzelfde? In de 2e HAN Educatie Pitstop delen Marijke van Vijfeijken en Eddie Denessen hun visie op het thema kansengelijkheid in het onderwijs en zetten zij onderwijsprofessionals aan om na te denken over hoe zij in hun school kunnen bijdragen aan gelijke kansen.
Marijke van Vijfeijken is senior-onderzoeker bij de HAN en themaleider ‘Betere sociaaleconomische positie’ van zwaartepunt Fair Health. Eddie Denessen is hoogleraar Onderwijs en Sociale Ongelijkheid aan de Radboud Universiteit. Vanuit hun expertise vertellen zij over kansenongelijkheid. Professionals uit het primair onderwijs, voortgezet onderwijs, mbo en hbo tanken kennis bij over dit actuele thema tijdens de inspirerende sessie. Als kennispartner in de regio deelt de HAN graag inzichten uit praktijkgericht onderzoek met samenwerkingspartners.
Als leraar speel je een grote rol in de ontwikkeling van leerlingen en kun je een bijdrage leveren aan gelijke kansen.
Kansenongelijkheid
Wat is kansenongelijkheid precies? Daar vertelt Eddie over: “Van kansenongelijkheid in het onderwijs is sprake als kinderen met gelijke aanleg verschillende mogelijkheden hebben op een succesvolle schoolcarrière vanwege de achtergrondkenmerken van het gezin van herkomst of hun geslacht.”
Kansenongelijkheid vindt overal plaats. Niet alleen in de school, maar ook bijvoorbeeld thuis en bij sportclubs. Eddie geeft aan dat we ons nu moeten focussen op onderwijs: “Als leraar speel je een grote rol in de ontwikkeling van leerlingen en kun je een bijdrage leveren aan gelijke kansen.” Een oproep aan alle leraren om hier mee aan de slag te gaan.
Verschillen tussen leerlingen
Hoe je dat kan doen, wordt ook in de kennissessie toegelicht. “Wil je de schoolloopbaan voor iedereen even kansrijk inrichten, dan moet je iets doen met de verschillen tussen leerlingen. Gedurende de schoolloopbaan zijn de hordes om te nemen voor sommigen hoger dan voor anderen,” aldus Eddie. Het is belangrijk om als leraar na te denken hoe jij omgaat met de verschillen in de klas. Waar differentiatie (het aanpassen van het onderwijs op basis van de verschillende onderwijsbehoeften van leerlingen) in het onderwijs vaak wordt gezien als de oplossing voor het omgaan met verschillen tussen leerlingen, stelt Eddie dat differentiatie juist de kansenongelijkheid vergroot. Daarbij haalt hij een artikel van Sociale Vraagstukken aan.
We vinden het toch allemaal oneerlijk als je succes meer afhangt van je achtergrond dan van je aanleg of prestaties?
Verdelende rechtvaardigheid
“Kansenongelijkheid knaagt aan ons gevoel voor rechtvaardigheid. We vinden het toch allemaal oneerlijk als je succes meer afhangt van je achtergrond dan van je aanleg of prestaties,” vertelt Marijke. In haar onderzoek naar het differentiëren op een rechtvaardige manier ondekte Marijke dat sociale rechtvaardigheid vooral gaat over verdelende rechtvaardigheid. Daarbij draait het om vragen als ‘Hoe verdelen we de middelen die we hebben in de samenleving over mensen?’ en ‘Wat willen we daarmee bereiken?’
Verschillende sociale rechtsvaardigheidsprincipes bieden een eigen visie op hoe we de middelen die we hebben eerlijk kunnen verdelen in de samenleving en dus te bepalen wat we een rechtvaardige praktijk én een rechtvaardige uitkomst vinden. Marijke heeft 4 veel voorkomende principes vergeleken met divergente differentiatie en convergente differentiatie, 2 soorten van differentiatie in de klas. Bij convergente differentiatie ligt de nadruk op het gemeenschappelijk behalen van de minimumdoelen en bij divergente differentiatie staat de individuele begeleiding van leerlingen centraal.
Ondersteuning en leeruitkomsten
Marijke ontdekte in haar onderzoek dat leraren een dilemma ervaren op 2 gebieden, namelijk ondersteuning en leeruitkomsten. Wat ondersteuning betreft leeft de vraag of leraren kinderen die van huis uit weinig ondersteuning krijgen meer ondersteuning moeten geven, of dat ze hun aandacht gelijk moeten verdelen. Bij leeruitkomsten gaat het over de keuze of iedereen dezelfde leeruitkomsten na moet streven (convergerend) of dat er juist persoonlijke leerdoelen opgesteld moeten worden (divergerend). Een herkenbaar dilemma voor de aanwezige onderwijsprofessionals, er ontstaat dan ook een interessant gesprek in de zaal.
Ga het gesprek aan, spreek dilemma’s uit in de school
Haar verhaal sluit Marijke af met tips hoe je als leraar het verschil kan maken. Leerkrachten en docenten kunnen namelijk optreden als change agent – een inspirerende, effectieve veranderaar – voor gelijke kansen in het onderwijs. Marijke heeft hiervoor een professionaliseringsprogramma ontwikkeld met 14 leerkrachten uit het primair onderwijs. Een leraar die change agent is moet handvatten krijgen om kansengelijkheid in onderwijs bespreken.
Voor een gezamenlijke visie als team is het noodzakelijk om het gesprek over rechtvaardig onderwijs aan te gaan. Wat bedoelen we met kansengelijkheid, wat zijn eerlijke keuzes? Marijkes tip voor leraren: “Spreek deze dilemma’s uit in de school. Ga met collega’s in gesprek, maak afspraken met elkaar en reflecteer daar op.”
Food for thought
Marijke nodigt vervolgens de aanwezigen uit om na te denken over hoe onderwijsprofessionals en de organisatie waar zij werken in deze dilemma’s staan:
- Hoe zie je de rechtvaardigheidsprincipes terug in je eigen organisatie?
- Bepaalt ieder dat voor zichzelf of zijn er afspraken gemaakt?
- Hoe kunnen de rechtvaardigheidsprincipes je daarbij helpen?
Na een gesprek in duo’s, gaan de aanwezigen in discussie over 2 prikkelende stellingen. Vol inspiratie over het thema kansengelijkheid en nadenkend over hun eigen rol hierin verlaten zij de zaal.
Verder verdiepen in dit thema?
- Bekijk de presentatie van Marijke van Vijfeijken en Eddie Denessen
- Lees meer over het werk van Marijke op kansengelijkheid in het onderwijs
Over de HAN Educatie Pitstops
De HAN Educatie Pitstops zijn kennissessies waarin we kennis delen met elkaar en onze samenwerkingspartners over een bepaald onderwerp. Tijdens de live bijeenkomsten nemen vooraanstaande sprekers uit het beroep je mee in hun visie en gedachtes op een bepaald thema om vervolgens verder samen te dromen en na te praten! De sessies worden georganiseerd door een samenwerking van onze onderzoekers en Educatie Pro, het professionaliseringsprogramma van de HAN Academie Educatie. Wil je op de hoogte blijven van toekomstige pitstop sessies? Meld je aan voor de mailinglijst of houd LinkedIn in de gaten.
