Lectoraat Sociale Duurzame Praktijken zet in op sociale verandering voor een duurzamere wereld

"De klimaatkwestie is de meest urgent en grootschalige kwestie waar de mensheid mee te maken heeft. Een kwestie met veelomvattende gevolgen. Het is moeilijk om wereldwijd te verduurzamen, ook al zijn er al tientallen jaren signalen dat de aarde en haar hulpbronnen uitgeput raken," begint Erik zijn rede. "Op landelijk en regionaal niveau zijn er allerlei plannen en initiatieven, maar wat duurzaamheid in het dagelijks leven precies betekent, blijft met vraagtekens omgeven. Dat is lastig, want op het kleinschalige microniveau moet duurzaamheid juist landen. Wat is nu precies de impact voor een huishouden of individu?" Om dat inzichtelijk te krijgen, is er volgens Erik sociale verandering en de inzet van sociale expertise nodig.

Het dagelijks leven gaat over dat wat we keer op keer concreet doen. De mensen met wie we dagelijks spreken, de zorg die we verlenen aan onze geliefden, de boodschappen die we doen, hoe we feestjes vieren, hoe we jonge mensen opleiden…

“In deze dagelijkse routines krijgt ons leven vorm, en daarmee ook de kwaliteit van dat leven, ons welzijn. Elke dag praktiseren we ons leven in concrete situaties en krijgt dat betekenis terwijl het zich voltrekt. Dat vindt altijd in een sociale context plaats, waardoor we ook wel van sociale praktijken spreken. Onze ervaring van welzijn komt uiteindelijk tot stand in sociale praktijken.”

De volledige omvang van het alledaagse leven is te grootschalig om te onderzoeken. Het Lectoraat Sociale Duurzame Praktijken richt zich daarom op 3 thema’s die voor het dagelijks leven van essentieel belang zijn en waarbinnen een transitie nodig is. Dit omdat veel praktijken binnen deze thema’s bij uitstek niet duurzaam zijn. Deze thema’s zijn: energie, voedsel en mobiliteit (lees meer over deze 3 themalijnen onderaan deze pagina). 

Voor sociale verandering, is er naast inzicht in sociale praktijken, ook inzicht nodig in welke keuzes mensen hebben. Het lectoraat gaat uit van de capability benadering. In deze benadering wordt onderscheid gemaakt tussen enerzijds de mogelijkheden die mensen hebben (hun capabilities) en anderzijds de uiteindelijke invulling die zij aan die mogelijkheden geven (hun functioneren). Het hebben van een mogelijkheid betekent niet automatisch dat je deze ook in praktijk brengt. “Zo kan er wel goed openbaar vervoer beschikbaar zijn, maar hoeft dat nog niet te betekenen dat iemand minder vaak de auto neemt. Het beschikken over mogelijkheden leidt tot keuzeopties en daarmee tot vrijheid. Hoe meer vrijheid, hoe groter iemands welzijn. Er zijn echter grote verschillen in de mate van mogelijkheden tussen mensen, en dus verschillen zij zowel in de mogelijkheden om welzijn te realiseren als in de mogelijkheden om te verduurzamen. Dat vergeten we wel eens als we ons puur richten op gedragsverandering.”

Er is een belangrijke rol weggelegd voor sociale professionals in deze duurzaamheidstransities. “Sociaal werkers zitten heel dicht op het dagelijks leven van mensen en hebben daarmee een unieke positie. Ze zijn opgeleid in het betrekken van diverse belanghebbenden en het creëren van inclusieve besluitvormingsprocessen en ze zijn scherp op onrechtvaardige ongelijkheden. Deze expertises maken hen waardevolle bondgenoten in duurzaamheidsprojecten.” Sociaal werkers zijn volgens Erik in staat om te zien waar knelpunten zitten in het functioneren, bijvoorbeeld in individuele vermogens of de omgeving. Dit is cruciaal voor de effectiviteit van duurzaamheidsinitiatieven.

In duurzaamheidstransities zijn sociaal werkers niet alleen van belang voor het betrekken van de gemeenschap, maar ook voor het samenwerken met andere professionals. Technische professionals, zoals bouwkundigen, installatiespecialisten en economische- en beleidsprofessionals spelen allemaal een rol in het ontwikkelen van duurzame technologische maatregelen en beleidsinitiatieven. “Sociaal werkers kunnen dienen als gesprekspartners en bijdragen aan kennis en inzicht over sociale processen, sociale rechtvaardigheid en gedragsverandering. Dit helpt om draagvlak te creëren en negatieve sociale uitkomsten te voorkomen”, ziet Erik. 

Erik Jansen concludeert: "We staan voor enorme maatschappelijke uitdagingen. Ons lectoraat is vastbesloten om bij te dragen aan duurzame verandering en de ontwikkeling van professionals om samen de toekomst met een open blik tegemoet te treden. Die open blik vergt dat we de complexe verknopingen omarmen van de wereldwijde klimaat-, ongelijkheids- en politieke crises, die van de samenleving in al haar facetten, en die van de diverse mens met al diens drijfveren, dromen en tekortkomingen. Dat lukt alleen als mensen in het algemeen en professionals uit verschillende disciplines in het bijzonder, erkennen dat ze elkaars kennis, creativiteit en kunde nodig hebben om toekomstbestendig welzijn in een duurzame en inclusieve wereld mogelijk te maken .”