De middag waarop een nieuwe wereld openging

21 november 2023Leestijd : 3 minuten

Waarom doen we het dan nog niet? Waarom passen we nog zo weinig herbruikbare en biobased materialen toe in plaats van traditionele bouwmaterialen? Terwijl het kán - en meer dan nodig is als je 'Paris Proof' wilt bouwen. Terwijl het overduidelijk is dat we bezig zijn de biosfeer zodanig aan te tasten dat ons welbevinden en vervolgens onze economische activiteit in gevaar komen.

Een groep van 40 deelnemers luistert naar Carla Rongen, bouwbioloog, tijdens de masterclass R-strategieën

Maandagmiddag 20 november. Ongeveer 40 ondernemers, overheidsprofessionals, experts en studenten zijn afgekomen op de masterclass R-strategieën | Naar een toekomstbestendige leefomgeving, aangeboden door HAN Centrum Meervoudige Waardecreatie in samenwerking met de Academie Built Environment. Frank Croes (programmamanager Circulaire Economie aan de HAN) en Carla Rongen (bouwbioloog IBN en docentonderzoeker bij de HAN) geven de masterclass.

Geen toeval dat deze masterclass nu plaatsvindt: het is namelijk de European Week for Waste Reduction en de HAN doet hieraan mee door verschillende activiteiten te organiseren.

Nee, de term symbioceen is bij de meeste deelnemers aan de masterclass niet bekend. Hij wordt ook nog niet zo heel lang gebezigd, maar Frank Croes is er enthousiast over. Hoe kunnen we vanuit het huidige tijdperk waarin we als mens aantoonbaar veel invloed hebben op onze omgeving - een invloed die ook tegen ons kan werken -, hoe kunnen we in balans komen met onze omgeving?

Dit begint met het fundamentele besef dat wij als mens onderdeel zijn van de natuur. De natuur die de schitterende, geniale wisselwerking kent tussen biotische (levende) en abiotische (niet-levende) factoren. Waarin afval niet bestaat en reducenten net zo belangrijk zijn als producenten en consumenten. Symbiose is het basisprincipe van het natuurlijk ecosysteem.

Infographic 3 schijven biosphere society economy

De wisselwerking tussen 'biosphere, society en economy' uitgebeeld in de Weddingcake

Bekijk volledige infographic

De afbeelding (‘Weddingcake’) met de drie ringen: ‘biosphere, society en economy’ maakt indruk op de aanwezigen. De economie die in onze dagelijkse praktijk de boventoon voert, is niet datgene waar het primair om gaat. Onze bron is de biosfeer. Die zijn we bezig te verwaarlozen, zelfs op te eten. Maar zonder gezonde biosfeer geen vitale samenleving en ook geen vitale economie.

Zonder gezonde biosfeer geen vitale samenleving en ook geen vitale economie

Om van een degenerend naar een regenerend systeem te gaan moeten we veel meer doen dan alleen maar ‘vergroenen’. In het business ecosysteem gaat het om de symbiose tussen biotische en abiotische factoren én de mens. Daarin treden we adaptief en lerend op door verstoringen in het systeem te corrigeren en aan te sturen op een nieuwe balans. Een samenspel waarin we winst maken zonder verlies.

Paris Proof bouwen

Als er één sector is waarin veel te winnen valt, is het de bouwsector. Deze sector is wereldwijd verantwoordelijk voor 50% van het grondstoffenverbruik . De productie van beton zorgt voor 9% van de wereldwijde CO2-uitstoot. Zeker, de bouw is aan het verduurzamen, bijvoorbeeld door energiezuinige gebouwen te maken en door te recyclen.

“Maar”, gaat Carla Rongen verder, “om met het bouwbesluit te komen van het gele deel van de grafiek tot het groene deel is een huge step. Zover zijn we nog niet. Paris Proof bouwen - bouwen volgens het klimaatakkoord van Parijs – is iets waar we minimaal naar toe moeten. Dat is het kantelpunt in de grafiek. Maar beter nog is het om CO2-negatief of regeneratief te bouwen.”

Een infographic die het kantelpunt laat zien waarop Parisproof (volgens het Parijsakkoord) gebouwd gaat worden. Gebruikt tijdens de masterclass R-strategieën op 20 november 2023.

De opzienbarende boodschap van deze middag: Paris Proof bouwen kan nú al! Carla laat in hoog tempo aan de hand van een schier onuitputtelijke rij voorbeelden zien dat er voor alle traditionele bouwmaterialen biobased of recyclede alternatieven voorhanden zijn. En ja, de attesten (kwaliteitsbewijzen) zijn er. Het kán dus, maar hou daarbij wel in de gaten: het vraagt andere werkprocessen. Ook een andere manier van ontwerpen. Begin met je gedachten bij de sloop: hoe ontwerp je zodanig dat er geen afval is en hoe zorg je voor de hoogste mate van remontabiliteit?

Biobased materialen, zoals hout, hebben de eigenschap om CO2 te binden tijdens de groei. Dus: hoe meer we biobased bouwen, hoe meer CO2 uit de lucht opgenomen wordt. Houtbouw is bovendien lichter, waardoor ‘optoppen’ mogelijk wordt. Denk aan de laagbouw van de jaren '60 en '70, daar kunnen met gemak twee of drie met hout gebouwde verdiepingen bovenop.

Het mooie van een biobased huis is bovendien dat het voor jou gaat werken. Het reguleren van de temperatuur en de luchtvochtigheid - het is verbazingwekkend wat deze materialen uit de natuur kunnen doen op een manier die aangenaam en gezond is voor de mens. Nog een pluspunt: lowtech bouwen komt dichterbij met behulp van deze materialen.

Een foto van The Exploded View Beyond Building verschijnt op het scherm. Wie er geweest is, op de Floriade van 2022, heeft kunnen zien, ruiken en voelen wat deze – soms wonderlijke – biobased materialen kunnen betekenen voor ons.

Gezien de grote woningopgave moeten we evengoed onze blik richten op de bestaande woningvoorraad. Die kunnen we beter benutten. En waarom zouden we niet kleiner gaan wonen? We moeten ook uitzoomen en kijken op gebiedsniveau: bij ‘inbreiding’ in de stad hoef je niet opnieuw asfalt, rioleringen, kabels en leidingen aan te leggen, wat bij het ‘bouwen in weilanden’ wel nodig is.

Carla Rongen tijdens masterclass leefomgeving

Carla Rongen: "We hebben nu leiders nodig die opstaan en het gewoon gaan doen!"

Het wordt deze middag overduidelijk: we moeten anders moeten omgaan met wat de aarde ons te bieden heeft. En het kán. De grote vraag is: waarom stappen we nog niet in deze nieuwe wereld van biobased en herbruikbare materialen? Carla: "We hebben nu leiders nodig die opstaan en het gewoon gaan doen!"