Formatief handelen? Maak met Leerflow een samenhangend plan

Het congres vormt de afsluiting van het RAAK-PRO-project ‘Formatief handelen als Brug tussen Onderwijs en Leren’. De zaal is gevuld met zo’n 150 geïnteresseerden, die van projectleider en promovenda Janneke van der Steen willen horen hoe zij (verder) aan de slag kunnen met formatief handelen.

Vóór Janneke aan het woord komt, blikt Aly Smelt terug op het vierjarige project. Als directeur van de HAN Academie Educatie is ze verheugd over de samenwerking: “Formatief handelen werkt als brug tussen onderwijs en leren, maar ik zag de afgelopen vier jaar ook een andere brug ontstaan, die tussen onderwijs, onderzoek en werkveld.” Ook in het programma van het congres komt dat terug: met bijdragen van onderzoekers, lerarenopleiders en leraren.

In haar keynote vertelt Janneke hoe de terminologie sinds de start van het onderzoek veranderde. “In het begin hadden we het over formatief evalueren, in de loop van de tijd verschoven we naar formatief handelen. Net wat meer nuance, omdat het over meer gaat dan evalueren alleen. Namelijk ook over bewust keuzes maken, samenhang met het curriculum, een geïnformeerde follow-up voor betere aansluiting tussen onderwijs en leren, en goed meenemen van leerlingen of studenten.” Dat brengt Janneke op de achtergrond van formatief handelen: tussentijds vaststellen waar leerlingen/studenten zich bevinden in hun leerproces, zodat je hun leren kunt stimuleren en dus niet alleen bij de afsluiting van een leerproces.

Formatief handelen gaat om alle activiteiten die leerlingen/studenten en hun leraren/docenten uitvoeren om in kaart te brengen waar de lerenden staan in hun leerproces om die data vervolgens te gebruiken om beter onderbouwde beslissingen te nemen over vervolgstappen in onderwijs en leren. Dat is een hele mond vol, maar, zegt Janneke: “Formatief handelen kan ook heel klein zijn – veel leraren doen het ook al, maar het is belangrijk dat zij zich daar bewust(er) van worden en het vaker doelbewust en in samenhang in kunnen zetten.”

Formatief handelen vraagt om een samenhangend plan, vervolgt Janneke: “De afgelopen jaren werkten we met 64 leraren van vier vo-scholen aan het ontwerpen van samenhangend formatief handelen. De geleerde lessen zijn nu verwerkt in een ontwerptool, waarmee je vandaag nog aan de slag kunt: de app Leerflow.

De app is gebaseerd op de vijf ontwerpstappen die voortkwamen uit het RAAK-PRO-project:  

• Stap 1: Schets de context van het ontwerp, zoals het aantal lessen en de leerdoelen.
• Stap 2: Kies ijkmomenten waarop je onderbouwd beslissingen wilt nemen over het vervolg.
• Stap 3: Verzamel rijke informatie door activiteiten te kiezen of te formuleren.
• Stap 4: Plan wanneer ieder ijkmoment een vervolg krijgt en omschrijf wat dat vervolg is.
• Stap 5: Gebruik de checklist en reflectievragen om het ontwerp te checken op kwaliteit.

• Bekijk de projectpagina van het project Formatief handelen als Brug tussen Onderwijs en Leren
• Lees eerdere berichten:
  - Formatief evalueren? Maak een uitgekiend draaiboek!
  - Leerlingvaardigheden voor formatief evalueren
  - Toolkit leerlingvaardigheden voor formatief evalueren
  - Zelf formatief evalueren vormgeven

In het RAAK-PRO-project ‘Formatief evalueren als Brug tussen Onderwijs en Leren’ werkten de volgende partners samen: HAN, Alberdingk Thijm College, St. Aloysius College, Beekdal Lyceum, Mondial College Meeuwse Acker en het Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling (SLO).Ook betrokken waren Open Universiteit, Universiteit Maastricht, Universiteit Wageningen, Hogeschool Utrecht en Phronese | Training & advies.

Lees ook het bericht over de 2 workshops: Hoe stimuleer je het leren? Voorbeelden uit opleiding en praktijk.