De andere aanpak van de energietransitie
We hebben onze mouwen opgestroopt. We gaan een klus aanpakken. Een klus met een startpunt, een uitgewerkt stappenplan en een helder einddoel. Die klus heet ‘de energietransitie’. Of… zou het zo kunnen zijn dat het proces van de energietransitie zich niet laat vangen in een mooi ontworpen blauwdruk voor een stappenplan? Dat de uiterst gecompliceerde werkelijkheid om een heel andere benadering vraagt? Henk Ruiter vermoedt van wel.
Henk Ruiter is docent Accountancy aan de HAN en daarnaast promovendus. Het onderwerp van zijn proefschrift luidt ‘De dynamiek van risicomanagement’. Een belangrijk deel van zijn onderzoek (waar ook HAN-studenten aan meewerkten) vond plaats bij TenneT, beheerder van het hoogspannings-elektriciteitsnetwerk in Nederland en een groot deel van Duitsland.
Vraag vanuit Radboud Universiteit
Recent bereikte het Lectoraat Futureproof Control de vraag om een hoofdstuk te schrijven voor het boek ‘Organizing the Dutch Energy Transition’. Twee wetenschappers van de Radboud Universiteit voeren de redactie: Hans van Kranenburg, professor Strategic Management in particular Corporate Strategy, en Sjors Witjes, associate professor Organizational Sustainability and Circularity.
En het antwoord kwam!
Het antwoord op de vraag bleef niet uit: Henk Ruiter schreef (in samenwerking met Rob Ross, Ed Vosselman en Koos Wagensveld) het 8e hoofdstuk van de publicatie. De titel van het hoofdstuk: The energy transition as a social phenomenon; a case study within network operator TenneT.
Wat de transitie dus niet is
Henk: “Waar mijn onderzoek en ook specifiek het hoofdstuk van dit boek over gaat, is dat de energietransitie juist niet een proces is dat we kunnen plannen, hoe mooi het ook zou zijn om een stappenplan te maken en dit uit te rollen over bijvoorbeeld de komende 40 jaar.”
Uiterst gecompliceerd
“Het werk van TenneT (tot 1998 Samenwerkende ElektriciteitsProductiebedrijven - red.) was voorheen relatief eenvoudig en overzichtelijk: elektriciteit werd opgewekt in enkele centrales en vervolgens via hoogspanningsmasten het land in geleid", legt Henk uit. “De noodzaak om gebruik te maken van hernieuwbare energie (zon, wind en aardwarmte – red.) betekent dat het energielandschap totaal veranderd is. De opwek van energie uit zon en wind laat zich zeer beperkt regelen door de aard ervan. De aanleg van windparken en velden met zonnepanelen blijkt meer dan eens op weerstand te stuiten. Kernenergie is onderwerp van discussie. Particulieren leveren nu ook stroom aan het net, dat dit niet allemaal kan verwerken. En dan heb ik nog niet alle factoren en stakeholders genoemd die een rol spelen bij de energietransitie.”
Zelfs onvoorspelbaar
“In mijn ogen is datgene wat er gaat gebeuren op het vlak van energievoorziening een behoorlijk onvoorspelbaar proces. Niet zo beheersbaar als we zouden willen. Ik zeg wel eens: ‘het ontvouwt zich en we staan erbij’”.
Ik zou graag zien dat er in de communicatie over de energietransitie meer openheid is over de onzekerheid
Integrale scenario’s
Maar hoe daar dan mee om te gaan? Hoe kunnen we voorkomen dat we alleen maar toekijken? Henk: “Ik zou graag zien dat er in de communicatie over de energietransitie meer openheid is over de onzekerheid. Voor de overheid en netbeheerders zie ik de rol weggelegd om richting te geven aan het proces, in plaats van volgens een blauwdruk een stappenplan te willen uitrollen. Dit richtinggeven kan door het schetsen van scenario’s die de hele keten bestrijken. Je praat dan over het duurzaam opwekken van elektriciteit, het transport en het gebruik ervan. In zulke scenario’s maak je bijvoorbeeld voor een regio duidelijk hoe verschillende stakeholders er met elkaar aan kunnen werken om verminderde leveringszekerheid van elektriciteit te voorkomen.”
Wanneer komt het boek uit?
Het éne nieuws is dus dat de veranderingen in onze energievoorziening niet zo planbaar zijn als we zouden willen. Het andere nieuws is dat dit niet betekent dat we alleen maar kunnen toekijken. De onderzoekers schetsen wel degelijk een weg hierin.
Meer weten? Het boek waarvan Henk Ruiter, samen met Rob Ross, Ed Vosselman en Koos Wagensveld, het 8e hoofdstuk heeft geschreven is in april 2024 verschenen. Het hoofdstuk van de heren is in te zien via de site van TU Delft.
