Onderzoeksintegriteit verdient meer aandacht bij onderzoek van hbo-studenten
Mag ik irrelevante interviews uit de dataverzameling verwijderen? Wat als mijn opdrachtgever de conclusie wil laten aanpassen? Het zijn dilemma’s waar hbo-studenten mee kunnen worstelen tijdens hun onderzoek. Er is meer aandacht voor onderzoeksintegriteit nodig, zegt Susan Berentsen. Ze ontwikkelde er onderwijsmateriaal voor.
‘Hoe integer is jouw onderzoek?’, zo heet het materiaal dat Susan ontwikkelde. De docentonderzoeker Verpleegkunde ontving een Comeniusbeurs om het onderzoek naar dit thema uit te voeren. Het opgehaalde materiaal testte ze binnen haar eigen opleiding, maar is breed inzetbaar. Nu moedigt ze docenten aan meer aandacht te besteden aan onderzoeksintegriteit in het contact met studenten. Het ontwikkelde onderzoeksmateriaal is daarom voor iedereen beschikbaar via Edusource.
Onderzoeksintegriteit is niet nieuw
In eerdere jaren ontwikkelde Susan met collega-onderzoekers al veel materiaal dat ingaat op het onderwerp onderzoeksintegriteit. Via trainingen brengt ze die kennis over aan collega-docentonderzoekers. Van hen uit kwam steeds vaker de vraag hoe dit thema ook met studenten bespreekbaar te maken. “Onderzoeksintegriteit is niet nieuw natuurlijk”, begint Susan. “Binnen universiteiten is er veel over vastgelegd en is het meer verweven in het onderwijs. Toch heeft onderzoek aan hogescholen een andere achtergrond, en daarmee ook andere aandachtspunten op het gebied van onderzoeksintegriteit. We kunnen het trainingsmateriaal van universiteiten dus niet zomaar overnemen. Inmiddels ligt er wel al enige tijd een ondertekende gedragscode vanuit de Vereniging Hogescholen. We werken er nu hard aan die naar de praktijk te vertalen.”
Standaardtekst
In haar lessen zag Susan bijvoorbeeld dat studenten die met een onderzoek bezig zijn keurig een standaardtekst schrijven over het naleven van de gedragscode en het waarborgen van privacy. “Alleen kreeg ik ook de indruk dat het bij hen niet altijd even goed bekend is wat de relevantie en betekenis van deze ethische paragraaf is.” Met haar toegekende beurs op zak, kon ze samen met studenten naar de tekentafel om te bekijken hoe ze daar iets aan kon veranderen.
Positie van student is kwetsbaar
Het bleek voor Susan een mooi onderwerp om zich op richten. “Wat ik opnieuw leerde, was hoe waardevol het is om met de doelgroep echt het gesprek aan te gaan. Om hun perspectief te leren begrijpen. Studenten weten wel dat er dilemma’s zijn tijdens het doen van onderzoek. Ze herkennen het vaak ook als ze het tegenkomen. Toch bleek het goed om bij de basis te beginnen, bijvoorbeeld bij het begrip ‘integriteit’. Het woord kent men wel, maar de betekenis is vaak onbekend.”
“Ga je verder in gesprek, dan hoor je dat studenten soms te maken krijgen met belangenverstrengeling, waardoor ze bepaalde zaken rondom onderzoeksintegriteit niet bespreekbaar durven maken. Enerzijds omdat ze niet weten wat de consequenties zijn. Werkt het bespreekbaar maken van een dilemma in hun onderzoek bijvoorbeeld in hun nadeel? Krijgen ze hierdoor een onvoldoende of lopen ze studievertraging op omdat het onderzoek tijdelijk moet worden gestopt? Anderzijds zijn studenten bang de band met de opdrachtgever te verstoren, aangezien dit mogelijk een toekomstige werkgever is. Wat als die opdrachtgever bijvoorbeeld een conclusie wil laten aanpassen? Hoewel studenten aangeven dat de relatie met de opdrachtgever gelijkwaardig voelt, kunnen zij mogelijk meer geneigd zijn om de persoonlijke mening van de opdrachtgever te volgen.”
Docent maakt verschil door vertrouwensband
Alle inzichten uit het onderzoek van Susan zijn doorontwikkeld tot nieuw onderwijsmateriaal. Dat bestaat uit actieve werkvormen, opgedeeld in 3 bijeenkomsten. Tijdens het testen van het materiaal bleek dat studenten een beter begrip kregen van wat onderzoeksintegriteit inhoudt en zich bewust zijn van het belang er goed zorg voor te dragen. “Toch was er ook bezorgdheid, want studenten blijven soms in die kwetsbare positie met een opdrachtgever zitten.” Docenten kunnen hierin een rol pakken. De docent is een belangrijk rolmodel voor de student als het om dit soort dillema’s gaat en een goede vertrouwensband tussen hen maakt het voor de student makkelijker om dilemma’s in onderzoek bespreekbaar te maken. “Mijn belangrijkste advies is dan ook: ga actief met studenten in gesprek over onderzoeksintegriteit. Het ontwikkelde onderwijsmateriaal geeft de docent daarbij concrete handvatten”, legt Susan uit.
Materiaal nu open access beschikbaar
De resultaten van het onderzoeksproject zijn nu beschikbaar en voor iedereen toegankelijk. Het onderwijsmateriaal bestaat uit 3 delen:
- Een handleiding voor studenten: ‘Hoe integer is jouw onderzoek?’
- Een handleiding voor docenten, voor een introductiecollege en 3 bijeenkomsten.
- PowerPoint met notities voor docenten.
Het onderwijsmateriaal is vanaf nu open access beschikbaar via Edusource.
Een overzicht van alle trainingen rondom onderzoeksintegriteit vind je op Training verantwoord onderzoek op het hbo (han.nl).
