"Filosofie zet aan tot denken, en dat is in deze tijd belangrijker dan ooit"
Wat betekent zorgeloosheid in een wereld vol uitdagingen? Dit thema staat centraal tijdens het symposium Durf te Denken. De 4e editie hiervan vindt plaats op 10 april. Associate lector Business Ethics Kim Meijer vertelt waarom filosofie onmisbaar is en waarom je dit niet mag missen.
Je bent hier nieuw, waarom ondersteun je dit initiatief?
Voordat ik bij de HAN werkte, bezocht ik een eerdere editie van Durf te Denken. Ik vond het inspirerend om te zien hoe filosofie een plek krijgt binnen het hbo. Dit symposium laat zien wat filosofie kan doen: mensen aanzetten tot denken en vragen blijven stellen. En precies dat is in deze tijd cruciaal – óók binnen het hbo.
Hoe ben je in contact gekomen met de organisatoren van Durf te Denken?
Als associate lector Business Ethics zoek ik actief naar manieren om filosofie en ethiek een stevige plek te geven in het hbo. De HAN heeft een filosofienetwerk, iets om trots op te zijn! Vanuit dat netwerk is Durf te Denken ooit ontstaan, een initiatief van mijn collega’s Michiel Kamphuis, Theo Theunissen en Marleen Kamphuis. Toen ik bij de HAN begon, heb ik direct contact gelegd met dit netwerk. Niet lang daarna stapte ik in het organisatieteam van Durf te Denken.
Waarom is filosofie belangrijk in het hbo-onderwijs?
Het hbo richt zich sterk op het opleiden van vakspecialisten. Logisch, maar tegelijkertijd is dat een beperkte visie. We leiden niet alleen vakmensen op, maar ook morele professionals die nadenken over hoe ze hun vak op een goede manier uitoefenen. Filosofie en ethiek helpen studenten daarbij: ze leren kritisch te kijken naar hun handelen en te blijven vragen: hoe doe ik mijn werk goed?
Hoe past het thema van Durf te Denken bij jouw onderzoek?
Zorgeloosheid komt op allerlei manieren terug in mijn onderzoek. Onder meer bij het onderzoek over weerstanden tegen duurzaamheid dat ik nu met mijn collega Fred de Jong opstart. De meeste mensen weten dat transities richting duurzaamheid noodzakelijk zijn en tegelijkertijd ervaren zij ook weerstand tegen duurzaamheid.
De neiging naar zorgeloosheid (zorgeloos leven, zorgeloos consumeren) staat hier op spanning met het gegeven dat zorgen eigen is aan ons leven: zorgen voor anderen, zorgen voor jezelf, je zorgen maken om anderen, je zorgen maken over de planeet, je geen zorgen willen maken over de planeet. Deze spanning wordt op verschillende manieren gethematiseerd tijdens Durf te Denken.
Waarom zou iedere student en medewerker mee moeten doen?
Wat ik vaak hoor van bezoekers van een college over ethiek en filosofie is: dit gaat echt ergens over! Dit betekent natuurlijk niet dat de andere vakken nergens over gaan of dat ik zo’n goede docent ben. Ik denk dat er hier wordt bedoeld dat filosofie en ethiek beide ook gaan over wat het betekent om mens te zijn en om als mens goed samen te werken en te leven met anderen. Dat zijn vragen die ons allemaal bezig houden, en de filosofie maakt deze vragen expliciet.
Hetzelfde geldt voor Durf te Denken. Dat gaat dus echt ergens over omdat het zich richt op een spanning waarmee iedereen in verschillende contexten te maken krijgt, namelijk op de spanning tussen zorgenloosheid en zorgen. Studenten, bijvoorbeeld, willen zorgeloos door hun studie fietsen maar merken dat studeren vaak alles behalve zorgeloos is, bijvoorbeeld omdat er tentamens zijn waar ze maar niet doorheen komen.
Wat zou er veranderen als filosofie structureel onderdeel wordt van hbo-onderwijs en onderzoek?
Dan leiden we studenten op tot vakspecialisten én tot moreel bewuste professionals. Of zoals de HAN het omschrijft: reflectieve wereldburgers. Mensen die streven naar een goede samenleving, op een leefbare planeet. Binnen de HAN wordt filosofie al meer geïntegreerd in onderzoek, maar dat kan nog steviger. Denk aan een vak wetenschapsfilosofie in de professionalisering van onderzoekers of een gestructureerde reflectie op de rol van praktijkgericht onderzoek in de samenleving.
Wat hoop je dat mensen meenemen uit Durf te Denken 4?
Ik hoop dat bezoekers zeggen: "Dit ging écht ergens over!" Niet omdat ze zorgeloos het symposium verlaten – integendeel. Maar omdat ze de spanning tussen ‘zorgeloosheid’ en ‘zorgen voor’ beter begrijpen. Dat besef, dat deze spanning bij het mens-zijn hoort, is al enorm waardevol.
Wat is de relatie tussen Durf te Denken 4 en de plannen voor een Think Office?
De Think Office is een idee van Michiel Kamphuis en verschillende HAN-collega’s. Waar Durf te Denken een jaarlijks symposium is, zou de Think Office een vaste plek binnen de HAN moeten worden waar alle activiteiten rond filosofie en ethiek samenkomen. Denk aan ethiekonderwijs (waar ik mij vanuit mijn associate lectoraat hard voor maak), een ethische commissie waar medewerkers en studenten morele dilemma’s kunnen inbrengen, en tools voor ethische reflectie.
Een Think Office maakt de HAN niet alleen onderscheidend, maar ook sterker als kennisinstelling. We ontwikkelen en delen niet alleen kennis, maar bevragen en verrijken die ook met filosofische inzichten. Zo wordt onze kennis nóg waardevoller.