Digitale leermaterialen
Met digitale leermaterialen maak je je les interactiever. Hier vind je meer informatie over digitale leermaterialen, hoe je deze zelf kunt ontwikkelen (bijv. kennisclips en E-modules) en in kunt zetten in je lessen. Verder vind je informatie waar je digitale (open) leermaterialen kunt vinden en hoe deze te (her)gebruiken.
HAN-Visie documenten
Leermaterialen ondersteunen het onderwijsproces en helpen om je les interactiever te maken. Lees wat we onder de verschillende soorten leermaterialen verstaan in Definities open en digitale leermaterialen (versie 2024-02-21).
Lees meer over open digitale leermaterialen
Het vernieuwde HAN-raamwerk Informatievaardigheden is ontwikkeld door de werkgroep onderwijs van de HAN Studiecentra. Het raamwerk laat zien hoe studenten informatievaardig worden, van het oriënteren en specificeren van informatiebehoeften tot het publiceren en communiceren van eindproducten.
In het document wordt onderscheid gemaakt op drie niveaus:
A Basis (algemeen)
B Gevorderd (taakgericht)
C Eind (afstuderen/praktijkgericht onderzoek).Lees meer over het ontstaan van het raamwerk: blogpost community edusources.
The Information Literacy Framework explains learning goals created by HAN study centers.
When is someone considered "information literate" and what training is needed at different levels to develop these skills? There are three levels:
A. Basic (general)
B. Advanced (focused on tasks)
C. Final (for graduation or practice-based research).These learning goals were checked using the Tuning Guide. For more details and the full document, visit: edusources - Information literacy framework
Digitale leermaterialen
De cyclus digitaal leermateriaal geeft overzicht over de te nemen stappen bij het ontwerpen, ontwikkelen, ontsluiten en delen van digitale leermaterialen. In de HAN_cyclus_digitaal_leermateriaal (versie 1.0) vind je de gedetailleerde stappen met aandachtspunten bij elke stap van de cyclus.
Lesmaterialen van anderen mag je in sommige gevallen (her)gebruiken in je eigen onderwijs of je kunt ze gebruiken ter inspiratie. Hier vind je 4 stappen hoe je deze materialen kunt zoeken, vinden en (her)gebruiken.
Stap 1: Zoek en vind je materiaal
Zoek ook eens buiten de meest voor de hand liggende kanalen als Google en YouTube. Er zijn zoekmachines specifiek gemaakt om digitaal lesmateriaal mee te vinden, zoals:
- Algemeen lesmateriaal: SURF Edusources zoekportaal, Wikiwijs, Klascement (basisonderwijs BE/NL), OER commons, Grasple (wiskunde/statistiek), Anatomytool (anatomie), Groenkennisnet (groen en voeding)
- Plaatjes: Flickr, Google Images, Freerange Stock, Unsplash, StockSnap.
- Video’s: Vimeo, YouTube, Video.han.nl, Rechtenonline (Rechten)
- Tekstboeken: Bookboon.com (ook NL!), Open Textbook Library, OpenStax, BC Open Campus, OPEN Textbook Store, Open Research Library
- Complete courses (MOOCs bijvoorbeeld): MIT Open courseware, MOOC list, Class Central, EDx, Coursera
Stap 2: Kijk naar het auteursrecht op het materiaal
Voor gevonden materiaal is het belangrijk het auteursrecht te checken. Alleen materialen die zich in het publieke domein bevinden (soms aangeduid met een CC0) of met een open licentie (zoals Creative Commons CC-BY of CC BY-SA) kunnen worden hergebruikt en aangepast. In veel zoekmachines kun je daarop filteren.
Tip: als het materiaal auteursrechtelijk beschermd is maar online beschikbaar is, gebruik dan gewoon een hyperlink naar het materiaal. Tenzij je naar illegale inhoud linkt, is linken altijd toegestaan. Zie voor meer informatie het HAN auteursrechten informatiepunt en dit handige stroomschema.
Stap 3: Gebruik het materiaal
Als je zeker weet dat het materiaal een open licentie heeft (bijvoorbeeld CC0, CC-BY of CC-BY-SA), mag je het materiaal hergebruiken, herzien en remixen. Zo mag je het materiaal bijv. gebruiken als volledige document in je online leeromgeving, vertalen, alleen kleine stukjes uit gebruiken, het volledig opnieuw op- of herverdelen of het onderdeel laten zijn van ander online lesmateriaal.
Wil je meer inspiratie opdoen over waarom, hoe en waar andere docenten materiaal (her)gebruiken, kijk dan op deze website van SURF, met enkele leuke voorbeelden.
Stap 4: Bronvermelding
Je moet altijd een bronvermelding zetten naar materiaal dat je (her)gebruikt. Dit kan door een bronvermelding te geven in een referentielijst, de bron te vermelden in het colofon van een video of e–module of direct de bron te vermelden bij het gebruikte materiaal. Op de site van de HAN-Studiecentra vind je veel informatie over het gebruik van bronnen.
Bron: Vier stappen bij het (her)gebruiken van digitale (open) leermaterialen
Lees in het blog Drie vragen die je jezelf moet stellen alvorens je digitaal leermateriaal (open) gaat delen over het delen van digitaal leermateriaal.
Meer informatie over het delen van leermaterialen
- Content delen met studenten in OnderwijsOnline (inloggen met je HAN-account)
- Video’s delen via video.han.nl
Verder lezen
Lees meer over het auteursrecht in combinatie met delen van online leermateriaal:
- Open education - Informatie over het vinden, gebruiken en delen van digitale leermaterialen
- Bronvermelding met behulp van APA
- APA-richtlijnen
Voor vragen over auteursrecht kun je terecht bij het Servicepunt lesmateriaal van de HAN (inloggen met je HAN-account).
Edusources is een landelijk platform voor het delen en gebruiken van open digitale leermaterialen uit het hoger onderwijs. Lees meer over het platform Edusources en hoe je hiervan gebruik kunt maken bij de HAN: Libguide Platform Edusources. Via de libguide Edusources vind je ook HAN-publicaties.
Docenten van de Academie Paramedische Studies vertellen over hun ervaringen in het artikel 'Edusources: inspiratie opdoen voor leermaterialen'
De HAN werkt op diverse plekken aan het faciliteren van (open) digitale leermaterialen. Om de ambities en doelen te halen waar ook de HAN zich aan heeft verbonden, worden de activiteiten m.b.t de leermaterialen in de komende 12 jaar (tot 2035) verder uitgebouwd. Lees voor meer informatie verder op de projectpagina op Insite of stel je vraag via aanpakdigitaleleermaterialen@han.nl.
Is jouw team actief bezig met het (door)ontwikkelen en/of open delen van leermaterialen? Of zouden jullie hiermee willen beginnen? Dan zijn jullie wellicht de pioniers die we zoeken in het verandertraject Aanpak Digitale Leermaterialen! Als startup ontvang je subsidie en begeleiding bij het realiseren van jullie initiatief. Tegelijkertijd help je bij het aanjagen van een verandering binnen de HAN.
Lees meer op Insite: Aan de slag met Open Leermaterialen: Jouw Kans! (han.nl)
Op de site van de HAN-Studiecentra vind je veel informatie over het gebruik van bronnen. Heb je vragen over zoeken en vinden van digitale leermaterialen: kijk op deze hulppagina (Libguide Open leermaterialen vinden) of stuur een e-mail naar Studiecentra@han.nl.
Training
De HAN Academy geeft de training 'Verbeter je onderwijs met digitale open leermaterialen'. Kijk voor meer informatie op het Leerportaal (inloggen met je HAN-account).
SURF Ondersteuningsloket
SURF heeft een Ondersteuningsloket voor open leermaterialen geopend. In het loket bundelen zij kennis in de vorm van ondersteuningsproducten (stappenplannen, workshops ed.) maar wordt ook support geboden.
Verder lezen
- Digitale (open) leermaterialen vinden (zoekmachines en database)
- Vakliteratuur zoeken en vinden via de Studiecentra
- Beoordelen van kwaliteit digitale (open) leermaterialen
- (Her)gebruik van (open) leermaterialen in het onderwijs en auteursrecht
- We zien dat uitgevers steeds meer (gratis) content beschikbaar stellen voor een aantal maanden.
Digitale leermaterialen ontwikkelen
Voor een college met beperkte interactie adviseren we gebruik te maken van kennisclips. Een kennisclip is een korte video waarin de docent bondig één specifiek onderwerp, een bepaald begrip of een basisprincipe uitlegt. Een kennisclip met een opdracht kan een werk- of hoorcollege vervangen.
Kennisclip maken en plaatsen
Het plaatsen van je kennisclip doe je op video.han.nl (inloggen met je HAN-account). Via OnderwijsOnline of een andere applicatie kun je vervolgens naar de clip verwijzen. Kijk voor instructies over de verschillende manieren om een kennisclip te maken en voor meer videomogelijkheden op de HAN-Video pagina.
Inhoud kennisclip
Doorloop bij het maken van een kennisclip de volgende stappen:
- Doel: wat wil je dat de studenten doen of leren van de kennisclip?
- Context: bedenk hoe de kennisclip onderdeel is van het gehele leerarrangement. Bedenk bijvoorbeeld een verwerkings- of kijkopdracht om studenten tot actieve verwerking aan te zetten.
- Inhoud: wees kernachtig. Je kunt beter drie korte kennisclips maken dan een lange video. Is de inhoud een samenhangend geheel en is de inhoud makkelijk herbruikbaar?
- Verfijnen: let hierbij op auteursrechten en bijvoorbeeld op de multimedia principes van Mayer.
- Opname: maak eerst een oefenopname om de techniek te testen en te ervaren of het verhaal klopt.
Tips bij het maken van kennisclips
Ga je een kennisclip maken? Let dan op de volgende dingen:
- Je hoeft een kennisclip niet altijd zelf te maken. Er is al veel goed materiaal beschikbaar (zie hieronder).
- Zorg tussendoor voor actieve verwerking: stel in de video bijvoorbeeld vragen. Laat de video door de kijker pauzeren om de vraag zelf te beantwoorden, dan hoef je geen pauze in de video op te nemen voor je het goede antwoord geeft. Met behulp van MS Forms kun je vragen aan een video toevoegen.
- Op de SURF-site vind je tips voor kennisclips waardoor studenten actiever aan de slag gaan met je kennisclip.
- Tips van 2 studenten over het maken van een activerende en persoonlijke kennisclip op de SURF-site.
- Kijk voor meer informatie over kennisclips ook in de Toolbox.
Naast een kennisclip kun je ook een podcast inzetten om kort en bondig informatie over een onderwerp aan te bieden.
Hierboven bij Kennisclips zijn tips voor het maken van een kennisclip gegeven die ook heel bruikbaar zijn voor podcasts. Informatie en tips over het inzetten van podcasts in je onderwijs vind je op SURF.nl.
Podcasts plaats je op video.han.nl.
Een andere vorm van online leermateriaal kan een e-module zijn. Een e-module is een afgerond leerarrangement rondom een leerdoel of leeruitkomst. In de e-module combineer je verschillende leeractiviteiten zoals: theorie leren door teksten te lezen of een kennisclip te kijken, voorkennis activeren door een toets en checken hoeveel de student al begrepen heeft door een online formatieve toets te maken.
Zelf een e-module maken
De meeste e-modules kan de student zelfstandig doorlopen, daarvoor is geen interactie met de docent of met medestudenten nodig. Binnen de HAN experimenteren we met Articulate Rise als tool om e-modules mee te maken. Kijk hier voor meer informatie. Met Wikiwijs Maken kun je ook een open lesmodule maken voor studenten.
Een weblecture is een college dat opgenomen wordt en dat de studenten zowel op afstand live kunnen volgen als op een zelfgekozen tijdstip (alsnog) kunnen bekijken. Het college wordt integraal opgenomen middels vaste apparatuur in speciaal daarvoor bestemde zalen.
In de didactische handleiding in OnderwijsOnline (inloggen met je HAN-account) vind je handleidingen voor het maken van leermaterialen met behulp van multimedia als een blog, een interactieve afbeelding of een infographic.
Extra tips over lesmateriaal maken in OnderwijsOnline vind je op de site van de leverancier.
Inzet van tools bij het interactiever maken van je les
Verder lezen
- HAN visie op digitale leermaterialen
- HAN definities digitale leermaterialen
- Een stap naar de toekomst: Het HAN-verandertraject aanpak digitale leermaterialen
- Conferentie OEGlobal (2022) Zes inzichten over open leermaterialen
- SURF Digitale Leermaterialen
- SURF community open education
- Versnellingsplan zone Digitale Leermaterialen
- SURF Adaptief leermateriaal in het HO, kansen en bedreigingen
Meer informatie?
