Lesprogramma ontwikkelen

Vormgeven van online onderwijs vraagt een andere aanpak dan het ontwerpen en uitvoeren van traditioneel face-to-face onderwijs. Het is een grote valkuil om je offline lessen één-op- één te kopiëren naar een variant met online tools.

• De groepsgrootte en samenstelling van de groep is ook mede bepalend voor de keuze van de verschillende werkvormen.
• Sluit aan bij ICT-middelen die intuïtief zijn of al eerder in gebruik zijn geweest binnen de opleiding.
• Het is nu heel belangrijk om het aantal leerdoelen te beperken.
• Schat in hoeveel voorbereidingstijd werkvormen vragen, niet alleen voor de docent, maar juist ook voor de student.
• Maak een mix van synchrone en asynchrone communicatie. Waarbij de ervaring leert dat synchrone communicatie wat meer voorbereiding en monitoring vraagt dan een a-synchrone communicatie.
• Bedenk daarbij welk type interactie ingezet kan worden: student-content, student-docent of student-student.
• In een college krijg je direct feedback wanneer instructie of informatie niet goed is overgekomen. Online is dat wat minder duidelijk, daarom is het belangrijk dat de boodschap kort en bondig gebracht wordt.

Voordat je gaat ontwikkelen is het handig om deze tips door te nemen:

• Ontwikkel een lessenreeks samen met een collega.
• Houd instructie kort en duidelijk, geef duidelijk aan wat je van de studenten verwacht. Dit kan door de online les te beginnen met een Powerpoint sheet waar alle (gedrag)regels opstaan.
• Gebruik één platform voor de online communicatie (bijvoorbeeld MS Teams).
• Houd instructie via videogesprekken voor grote groepen (>6) kort en duidelijk.
• Gebruik online formatieve toetsen om te kijken of de studenten de opdracht/informatie goed begrepen hebben.
• Stimuleer en ondersteun zelfregie bij studenten door planningen of studiewijzers te delen (OnderwijsOnline).
• Voeg herhalingslessen in om het geleerde nogmaals te behandelen.

Om een nieuw onderwerp te introduceren is het activeren van voorkennis een prima start.

Synchroon 

Tijdens de eerste online sessie kan het onderwerp geïntroduceerd worden. Hierbij kan dan een (ingesproken) PowerPoint getoond worden (schermdeling). De studenten kunnen tijdens de sessie in de chat vragen stellen.

Asynchroon

Het onderwerp van de les kan door middel van een kennisclip aan de studenten aangeboden worden. Tijdens het aanbieden van de kennisclip of een online vervolg sessie kan de docent formatief checken of de informatie goed is overgekomen.

Verschillende werkvormen (en tools) om dit online uit te voeren zijn:

• Woordenwolk – Mentimeter / MS Whiteboard app
• Quiz – MS Forms
• (Interactieve) kennisclip – HAN Video / MS Streams /  Youtube
• Prikbord - Padlet / MS Whiteboard

Na deze eerste activiteit kunnen de studenten in kleine groepjes uiteen gaan. In zogenaamde breakout-rooms werken ze verder aan een vervolgopdracht. Door wederzijdse afhankelijkheid in de opdracht op te nemen creëer je betrokkenheid bij alle studenten.

Voor het verwerken van de lesstof zijn verschillende werkvormen mogelijk. Tijdens de introductie is het lesdoel en onderwerp aangeboden. Nu moeten de studenten ermee aan de gang. Wordt er gekozen voor samenwerkend leren van studenten in kleine groepen dan is het handig dat de docent deze groepen al aangemaakt heeft, bijv. in MS Teams en dat hij zelf de mogelijkheid heeft om bij alle groepen aan te sluiten en aldaar in kan gaan op vragen.

Zoals bij introductie al als tip genoemd is vertaal je onderwijs niet 1-op-1 naar online onderwijs. Besef dat 4 uur contactonderwijs niet om te zetten is naar 4 uur online onderwijs, schrappen is het devies. Door de studenten de lesstof zelf na te laten “vertellen” (MS Teams Chat) wordt duidelijk of de instructie binnen is gekomen (onthouden) en of de studenten de informatie begrijpen.

Vaardigheden kunnen online door middel van de inzet van video, foto's of simulaties voorgedaan worden. Als alternatief kun je een casus of een procesbeschrijving aanbieden en daar de studenten zelfstandig of in kleine online groepjes aan laten werken (samenwerkend leren). Studenten kunnen zelf ook een fotoserie (met of zonder voice-over) of video maken en die plaatsen op video.han.nl.

Herhalen is verwerken. Bouw voldoende herhalingsmomenten in bijv. vooraf of aan het begin van een volgende les in de vorm van een formatieve toets. Hiervoor is de tool MS Forms geschikt; de studenten beantwoorden de vragen gebaseerd op de leerstof van de vorige lessen.

Stel duidelijk het doel van de terugkoppeling of samenvatting voorop en maak daar onderscheid in: Is de terugkoppeling bedoeld om het geleerde te toetsen, of is het onderdeel van een groter geheel en is het kennisverrijking voor de anderen? Houd ook rekening met hoe de verwerkingsvorm was georganiseerd, individueel of in subgroepen.

Bij een samenvatting of terugkoppeling zal vaak iets gepresenteerd worden, plenair of in kleine groepjes Waar in fysieke varianten makkelijk even bij elkaar gestaan kan worden rondom een poster of iets dergelijks, vraagt online een andere benadering en strakke organisatie. Vorm en structuur van het gepresenteerde zijn hierin belangrijk. Het werken met eenvoudige tooling is aan te raden, bijvoorbeeld in dicteerfunctie in Powerpoint. Wat uitgebreider is het presenteren van een mindmap (Mindmeister), een virtueel whiteboard (Office 365) of virtuele post-it muur (Padlet).

Synchroon

Bij synchrone terugkoppeling dienen er met de groep heldere afspraken gemaakt te worden over wie het woord voert en dat de rest dan stil is. Daarbij ook strak de regie voeren in het aantal minuten. Als studenten in een synchrone break-out room zitten (MS Teams via kanalen of chat), sluit dan ook even aan om te horen waar ze mee bezig zijn, dat kan in de terugkoppeling helpen.

A-synchroon

Bij a-synchrone werkvorm moet je afspraken maken over binnen welk tijdsbestek er terugkoppeling plaats zal vinden en of reacties en aanvullingen gegeven mogen worden. Dat kan zowel mondeling als schriftelijk. Besteed ook aandacht aan de vraag wat er met die terugkoppeling moet gebeuren.

Feedback

Bij het organiseren van de feedbackrondes zijn er verschillende keuzes te maken in wie de feedback geeft, krijgen alle studenten van de docent feedback, of geven de studenten elkaar feedback. Verloopt de feedback mondeling of schriftelijk?

Peer feedback of feedback door docent kan zowel synchroon als a-synchroon, studenten kunnen respectievelijk een voice-bericht inspreken en dat posten bij een product, of studenten geven elkaar in kleine groepjes in een video-meeting feedback (MS Teams)

Mooi uitgangspunt is het werken in leerteams van max 6 - 8 studenten die elkaar om en om van feedback voorzien. Of maak vaste koppels die elkaar continue van feedback voorzien. Op deze manieren wordt een veilige leeromgeving gecreëerd, zeker online is dat belangrijk (MS Teams mbv privé kanalen).

Het geven van feedback op individuele producten is online eenvoudig te regelen door Opdrachten in MS Teams klaar te zetten of de optie Opmerkingen in een persoonlijke OneDrive.

Reflectie

Het reflecteren op het handelen is relatief eenvoudig online te organiseren. Het werken met een model voor mondelinge of schriftelijke reflectie is aan te bevelen, bijvoorbeeld door gebruik te maken van de STARRT methodiek. Een reflectie vindt vaak plaats in de vorm van een verslag, het zou ook leuk zijn om studenten een vlog of blog te laten maken. Hiervoor kunnen deels dezelfde tools als voor feedback geven ingezet worden

Apart aandachtspunt is reflectie op het groepsproces, het is goed om daarin aandacht te schenken aan het online samenwerkingsproces, waarin is dat voor studenten afwijkend geweest dan een f2f samenwerking?

Regels voor feedback

Voor studenten kan het onwennig zijn om online feedback te geven. Het geven van online feedback wordt door studenten als spannend ervaren, het staat immers ‘zwart-op-wit’.

Stel regels voor feedback op:

• Wat zijn criteria voor de inhoudelijke feedback?
• Wie geeft er feedback (maak vaste koppels)?
• Studenten geven feedback op de eerste twee werkstukken waar nog geen feedback op is gegeven.
• Studenten geven zelf aan dat ze feedback willen door bij het bestand een bericht te posten.

Op basis van de gemaakte keuzes uit de flowchart en de handvatten per concept, kan onderstaand schema helpend zijn om een opzet te maken voor een online lessenreeks.

Introductie en instructie

A-synchroon of synchroon Groepsgrootte Tijdsduur Hulpmiddelen Voorbereidingstijd Werkvorm Tool

Verwerken

A-synchroon of synchroon Groepsgrootte Tijdsduur Hulpmiddelen Voorbereidingstijd Werkvorm Tool

Samenvatten en terugkoppelen

A-synchroon of synchroon Groepsgrootte Tijdsduur Hulpmiddelen Voorbereidingstijd Werkvorm Tool

Feedback en reflectie

A-synchroon of synchroon Groepsgrootte Tijdsduur Hulpmiddelen Voorbereidingstijd Werkvorm Tool