Onderzoeksproject

Mogelijk Maken van Inclusieve Cultuurparticipatie (MoMIC)

Ass. Lectoraat Capabilities in Zorg en Welzijn

Project Inclusieve Cultuurparticipatie Momic

Iedereen wil mee kunnen doen, maar dat is voor mensen met een beperking of chronische conditie niet vanzelfsprekend. Zij hebben bijvoorbeeld minder toegang tot kunst- en cultuuractiviteiten. In dit project stellen we de vraag: Hoe stimuleren we (online) inclusieve kunst- en cultuurparticipatie?

Startdatum:

januari 2021

Looptijd:

1 jaar

Subsidie

SIA KIEM Go Creatieve Industrie

Projectleider:

Erik Jansen

Status

Afgerond

Steeds meer artistieke ondernemers richten zich op deze doelgroepen. Maar zij delen nog weinig kennis met elkaar over hoe je dat doet.

"Het is niet moeilijk, maar aan de basis moeten er dingen veranderen. Gewoon goed regelen. Dat gaat nog niet eens over gevoel erbij te mogen horen, maar over hele basale dingen. Toegang tot een gebouw, lift, goede faciliteiten, ruimte scheppen en vakmensen. Als je zo basaal de mogelijkheden voor mensen creëert, gaat het daarna vanzelf. Dan ontstaat er een explosie aan betekenis die mensen zelf en samen creëren.” (Sylvia Teunissen)

Dit KIEM GoCI project richtte zich dan ook op het toegankelijk maken van kunst en cultuur voor maatschappelijke participatie van mensen met een beperking of chronische conditie door het verbinden van de artistiek-creatieve sector en de sociale zorgsector.

In de eerste periode van de coronapandemie was gebleken dat veel vormen van sociaal-artistieke cultuurparticipatie voor mensen met een beperking of chronische conditie praktisch onmogelijk waren geworden. Het idee ontstond bij Cultuur Oost en zorginstelling Siza om beter gebruik te gaan maken van internet en digitale communicatiemogelijkheden zoals die op alle fronten door de hele samenleving ineens creatief werden toegepast. Als vervolg hierop werkten in dit KIEM project onderzoekers uit het sociale domein en de kunsten, artistiek ondernemers, zorgprofessionals en mensen uit de doelgroepen samen aan het ontwikkelen van een ondersteunend praktijkkader en platform om inclusieve cultuurparticipatie te stimuleren en structurele samenwerking tussen de sectoren te bevorderen.

In een ontwerpend actieonderzoek met partners uit werkveld, onderzoek en onderwijs in het sociale en artistieke domein werd een concept voor een online platform voor inclusieve cultuurparticipatie ontwikkeld. Centraal stond de onderzoeksvraag:

Wat is een inspirerend, haalbaar en duurzaam concept voor online ontmoeten waarin kunst- en cultuurparticipatie de mogelijkheden vergroot voor betekenisvolle inclusie?

Deze vraag viel uiteen in de volgende drie deelvragen:

Deelvraag 1: Welke inzichten en onderliggende kennis- en ontwikkelvragen kunnen worden opgehaald uit een gezamenlijke ontwerpproces richting het concept voor online cultuurparticipatie en betekenisvolle ontmoetingen?
Deelvraag 2: Welke betekenis hanteren praktijkbetrokkenen voor inclusieve cultuurparticipatie en betekenisvolle ontmoetingen voor mensen uit de doelgroepen en welke elementen zijn daarin te onderscheiden?
Deelvraag 3: Wat is de best mogelijke versie van een online platform volgt uit dat aansluit op de behoeftes uit de doelgroepen en wat helpt en wat belemmert daarin?

Ter beantwoording van de onderzoeksvragen zijn tijdens leergemeenschap- en adviesraadbijeenkomsten Art Dialogue Methods (ADM) toegepast om betekenisvolle ontmoetingen te faciliteren en tot gezamenlijke inzichten te komen. Parallel ontwikkelden ontwerpstudenten en deelnemers aan de leergemeenschap een werkend prototype voor een online platform voor inclusieve cultuurparticipatie.

Art Dialogue Methods

Onderzoekers van HAN University of Applied Sciences en ArtEZ University of the Arts hebben gewerkt met een leergemeenschap en een adviesraad als belangrijke gesprekspartners, en met ontwerpstudenten van de HAN en een student interdisciplinaire sociale wetenschappen van de UU. Tijdens de bijeenkomsten van de leergemeenschap en adviesraad is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de zogeheten Art Dialogue Methods (ADM), een benadering die erop gericht is om met behulp van artistieke methoden ontmoeting tussen mensen te faciliteren zodat zij tot nieuwe praktijkwijsheid komen.

Prototype online platform voor inclusieve cultuurparticipatie

Tegelijkertijd is een ontwerptraject gestart waarin studenten van Buro 302 (een ontwerpbureau van de HAN-Academie IT en Multimedia, waar studenten onder professionele begeleiding zelfstandig praktijkopdrachten uitvoeren) in samenwerking met deelnemers aan de lerende gemeenschap een werkend prototype voor een online platform voor inclusieve cultuurparticipatie hebben gemaakt. De onderzoekers vormden de spil tussen adviesraad, lerende gemeenschap en ontwerptraject, en faciliteerden dat de inzichten en opbrengsten van de verschillende elementen van het onderzoek werden gedeeld met de partijen die deze konden gebruiken voor hun verdere denk- of ontwikkelproces.

Het onderzoek leidde tot drie typen kwesties waarop een te ontwikkelen sociaal-artistiek onderzoeksprogramma zich zou moeten richten:

fundamentele thema’s in het artistieke en sociale domein;
praktische of technische vragen over inclusieve cultuurparticipatie;
vragen over de verhoudingen tussen deze domeinen en hun actoren.

Verder zou bij inclusie voorop moeten staan dat diversiteit ten diepste wordt omarmd omdat dat ruimte maakt om verschillen in ondersteuningsbehoeftes te zien en daarop te handelen in plaats van deze weg te poetsen. Het doel is immers dat deelnemers authentieke artistieke ervaringen kunnen hebben ongeacht of en hoezeer zij een beperking hebben. Daaruit volgt dat een online platform inclusief is als het gebruikers gelijkwaardig benadert maar wel uitgebreide ondersteuningsmogelijkheden biedt zonder concessies te doen aan de aard van de authentieke sociaal-artistieke ervaring.

Concluderend geeft een inspirerend, haalbaar en duurzaam online ontmoetingsplatform voor kunst- en cultuurparticipatie deelnemers in de virtuele wereld de ruimte om zich vrij te bewegen en keuzes te maken over waaraan en hoe zij willen deelnemen, en hoe ze zich daarbij wensen te presenteren. Hiermee worden belemmeringen en vooroordelen uit de reële wereld opgeschort waarmee de sociaal-artistieke ervaring een waardevolle en waardige mogelijkheid (capability) tot ontmoeten kan worden. Zo draagt een dergelijke ervaring bij aan bewustwording van alle betrokkenen over hoe in de samenleving ongelijke verhoudingen in kunst- en cultuurparticipatie kunnen worden tegengegaan.

Het project heeft geleid tot:

Een onderzoeksrapportage MoMIC-rapport (pdf) met daarin een voorlopig praktijktheoretisch kader, een verslag van de onderzoeksactiviteiten, en de contouren van een gedeelde onderzoeksagenda voor een domeinoverstijgende samenwerking;
Een artefact en begeleidend artikel voor de manifestatie Network Applied Design Research (NADR) op de Dutch Design Week 2022;
Een Klikbaar prototype van het online platform voor cultuurparticipatie 'Kunst Podium';
Een bachelorscriptie Interdisciplinaire Sociale Wetenschappen aan de Universiteit Utrecht: Kooi, M. (2022). Onderzoek naar het voelen van maatschappelijke inclusie door middel van onderdeel zijn van een online community. Universiteit Utrecht: Bachelorscriptie Interdisciplinaire Sociale Wetenschappen.
Eindrapportage en infographics design- en ontwikkeltraject door studenten Buro 302.

Een samenvatting van het rapport is voor projectpartners gedrukt op kiempapier (papier waarin bloemzaadjes zijn verwerkt). We hebben hen verzocht om de samenvatting na het bekijken ergens in de grond te planten en na verloop van tijd een foto te maken en aan ons te sturen. Deze zullen we hieronder op deze projectpagina plaatsen. Daarmee wordt symbolisch uiting gegeven aan de impact door inspiratie en kennisdeling. Laat duizend bloemen bloeien!

Uit het project volgt als aanbeveling: Een verdere toenadering en dialoog tussen onderwijs, onderzoek en werkveld op het gebied van sociaal-artistiek werken en de sociale en artistieke kennisinstellingen voor het mogelijk maken van een werkbaar online platform is gewenst. Dit is des te meer belangrijk omdat de inzichten uit dit project laten zien dat het sociaal-artistiek ontmoeten fundamentele meerwaarde heeft voor het welzijn van mensen en dat het daarom belangrijk is dat we werken aan inclusieve cultuurparticipatie om kwetsbare of minder bereikte groepen deze meerwaarde niet te onthouden. De beste manier om dit tot stand te brengen lijkt een meer duurzaam samenwerkingsplatform waarop verschillende doelen naast elkaar kunnen staan op de drie domeinen van de driehoek: onderwijs, onderzoek en werkveldontwikkeling.

Onderzoekers: Wytske Lankester (HAN University of Applied Sciences); Silvia Russel (ArtEZ University of the Arts)
Partners: Speels Collectief; Theater Klare Taal; Diva Dichtbij; Studio FilmWerk (voorheen Rock en Rolstoel Producties); Siza; Cultuur Oost; Buro 302.
Adviesraad: Jeroen Lutters (ArtEZ); Maaike Hermsen (HAN); Tineke Abma (Leyden Academy); Liedeke Plate (RU); Miriam Jager (HAN); Bart Huijdts (ArtEZ); Anja Zimmermann (HAN); Diana Rodenburg (Siza); Job Vogel (HAN/B302); Saskia van Grinsven (Movisie).

Wil je meer weten over dit project en de resultaten? Neem dan contact op met Wytske Lankester, wytske.lankester@han.nl