De Mentaal Gezonde Zaak

1 op de 5 werknemers heeft psychische problemen, zoals depressie, angst of stress. Deze problemen vormen een serieuze belemmering om te blijven werken. Onderzoek laat zien dat werk de psychische gezondheid en het herstel juist ten goede komt. Het gedrag van leidinggevenden is hierbij van groot belang.

Allereerst is het doel van het project de Mentaal Gezonde Zaak inzicht te verwerven in factoren in de werksituatie die bijdragen aan werkbehoud van werknemers met veelvoorkomende psychische klachten. Om leidinggevenden handvatten te geven ontwikkelen we- met de input van arbeidsdeskundigen - een handreiking met kennis en kunde over passend werk, die gebruikt kan worden door leidinggevenden. Naast deze handreiking ontwikkelen we een aanvullende werkwijzer voor arbeidsdeskundigen over hoe deze handreiking bij werkgevers te introduceren en implementeren. Deze zal de positie van de arbeidsdeskundige en het arbeidsdeskundig handelen in het preventiedomein versterken.

Uiteindelijk doel is dat meer werknemers met veelvoorkomende psychische problemen kunnen blijven werken. Het onderzoek moet uitwijzen of de handreiking de handelingsbewkaamheid van leidinggevenden vergroot. Met uiteindelijk het doel dat werkenden door de juiste ondersteuning in werk geheel of gedeeltelijk aan het werk kunnen blijven. “Uiteindelijk willen we een handreiking opleveren die getoetst is en werkt. In feite moeten we tegen de werkgever kunnen zeggen: ‘als dit aan de hand is, kun je dat doen’.

De centrale onderzoeksvraag van ons project luidt als volgt: Wat hebben werkgevers nodig om werknemers met veelvoorkomende psychische problemen te ondersteunen bij het behouden van werk en hoe kunnen arbeidsdeskundigen hieraan bijdragen?

De Mentaal Gezonde Zaak:

• Biedt inzicht in  het vinden en benutten van mogelijkheden in de werksetting voordat de werknemer uitvalt. Hierover zijn enkel artikelen verschenen.
• Beschrijft de rol van arbeidsdeskundige per onderdeel van de handreiking en welke competenties zij als arbeidsdeskundige nodig hebben om de handreiking te implementeren bij werkgevers.
• Levert een wetenschappelijk onderbouwde handreiking voor leidinggevenden waarin 5 handvatten voor leidinggevenden staan voor het bevorderen van werkbehoud van werknemers met veelvoorkomende psychische problemen. Dit zijn praktische handvatten om in actie te komen voordat een werknemer uit valt. Daarnaast resulteert het onderzoek in tien basis ingrediënten die continue van belang zijn, ook voordat psychische klachten het werk beïnvloeden. Deze gaan over de leidinggevende en hoe deze zijn/haar werknemers optimaal kan kennen en het eigen team en organisatie kan versterken.
• Biedt een werkwijzer aan voor arbeidsdeskundigen. Deze werkwijzer gaat in op rollen en competenties waarover de arbeidsdeskundige beschikt om werkgevers te faciliteren in de steun aan werknemers met psychische klachten. Ook bevat de werkwijzer een stappenplan voor arbeidsdeskundigen hoe de handreiking te introduceren en implementeren, en daarmee in een preventieve fase met werkgevers in gesprek te gaan.

Het onderzoek bestaat uit een 5-tal studies:

1. Een systematische literatuur review om te achterhalen welke factoren bevorderend of belemmerend zijn bij werkbehoud van werknemers met veel voorkomende psychische problemen.
2. Kwalitatief onderzoek naar factoren die bijdragen aan werkbehoud, volgens werkgevers, werknemers met veelvoorkomende psychische problemen en professionals op het gebied van arbeid en gezondheid.
3. Kwalitatief onderzoek (middels focusgroepen) naar de ondersteuningsbehoeften van werkgevers en werknemers.
4. Kwalitatief en kwantitatief onderzoek onder arbeidsdeskundigen (interviews en eventueel vragenlijstonderzoek) ten behoeve van het ontwikkelen van een handreiking.
5. Interventiestudie onder werkgevers naar het effect van de handreiking.

Het is een maatschappelijk onwenselijke en bovendien steeds vaker voorkomende situatie: uitval door stress burn-out of depressie. Psychische klachten zijn inmiddels al in 1 op de 3 gevallen oorzaak van verzuim. Ook de arbeidsdeskundige beroepsgroep buigt zich al langere tijd over dit thema. Omgaan met psychische belasting is een thema waar arbeidsdeskundigen zelf aangeven meer ondersteuning op te willen krijgen. Ook ligt er een wens om meer op het preventieve vlak te kunnen doen en om een grotere betrokkenheid van arbeidsdeskundigen bij het duurzaam inzetbaar houden van mensen. Shirley Oomens schreef mede daarom het onderzoeksvoorstel dat vier jaar door Instituut Gak gefinancierd wordt. Ze begeleidt Dr. Bouwine Carlier als postdoc onderzoeker en Suzanne van Hees als promovendus, samen met professor Roland Blonk van Tilburg University.

De focus van De Mentaal Gezonde Zaak is het vinden en benutten van mogelijkheden in de werksetting voordat de werknemer uitvalt. “Werkgevers, maar ook collega’s vinden psychische klachten ingewikkeld en je ziet daarom soms een soort handelingsverlegenheid ontstaan”, zegt Shirley Oomens. “De interventies bij psychisch verzuim concentreren zich nu veelal op de verzuimkant en werkhervatting. We handelen eigenlijk pas als het probleem zich in alle ernst heeft geopenbaard. Maar het is mogelijk om in een eerder stadium in te grijpen. Vaak hoor je dat collega’s het al hadden zien aankomen. Dat het niet goed ging. We kijken nu nog teveel lijdzaam toe hoe mensen alle ballen in de lucht proberen te houden.”