Op de voet gevolgd: verduurzaming belastingstelsel

De fiscaal adviseur kan daarin een stimulerende en aanjagende rol spelen. Maar welke instrumenten staan hem daarbij tot zijn beschikking? En hoe verhouden die zich tot de klimaatdoelen die gesteld zijn? Is er misschien méér nodig?

Johan Roest en Marieke Wittenhorst zijn als docent-onderzoekers verbonden aan het HAN associate lectoraat Sustainable Finance and Tax. Vanuit hun vakgebied Belastingrecht richten ze zich vooral op sustainable tax en in hun onderzoek volgen ze maatschappelijke en fiscale ontwikkelingen op de voet:

► Beleidsmatig – Hoe ontwikkelen zich (fiscale) wet- en regelgeving op het gebied van verduurzaming; wat is het beleid vanuit centrale en decentrale overheden; tot welke visie en aanbevelingen komt het lectoraat op grond van haar onderzoek?

► Praktisch – In beeld brengen van de mogelijkheden van (fiscale) wet- en regelgeving voor duurzaamheidstransitie in het mkb; de fiscaal adviseur helpen om hierin zijn rol en nieuwe kansen te pakken; vertaling onderzoeksresultaten naar het onderwijs.

Het lectoraat vat duurzaamheid op in de ruimste zin van het woord: het gaat om de balans tussen economische, sociale en ecologische waarde. Alleen díe balans helpt een onderneming op weg naar toekomstbestendigheid. In die zin sluit het lectoraat nauw aan bij het gedachtegoed van het HAN-Centrum Meervoudige Waardecreatie én bij de focus van de HAN op ‘slim schoon sociaal’.

► Huidige fiscale instrumenten

De fiscale instrumenten die de belastingadviseur op dit moment al heeft om duurzaamheid te kunnen ‘aanjagen’ zijn door Fred de Jong (associate lector Sustainable Finance and Tax) en Johan Roest in beeld gebracht en geschat op hun effect en waarde. Zij publiceerden hun bevindingen in Het Register (oktober 2021).

► Taxshift?

Hoe zou het zijn om het belastingstelsel zelf te herzien? Nu wordt arbeid relatief zwaar belast en het gebruik van grondstoffen en het toebrengen van schade aan het milieu veel minder. Wat gebeurt als je de belasting op arbeid verlaagt en die op vervuiling verhoogt? Zou deze taxshift wezenlijk kunnen bijdragen aan de ambitieuze plannen die het kabinet heeft om in 2050 een volledig circulaire economie te hebben?

Johan en Marieke deden hiernaar onderzoek. Zij zien op grond hiervan niet alleen ecologische winst door de duurzame taxshift, maar ook economische en sociale. In samenwerking met Fred de Jong schreef Johan hierover een opiniestuk, geplaatst in onderstaande online magazines:

• Zonder belastingherziening blijft het bij goede bedoelingen (FM.NL)

• Een duurzame taxshift komt er niet met dit kabinet (AccountantWeek.nl)

► Naar meer drang en dwang

Het Planbureau voor de Leefomgeving laat er geen misverstanden over bestaan: het Voortgangsbericht februari 2022 maakt duidelijk dat de transitie naar een circulaire economie niet snel genoeg gaat. Deze blijft teveel steken in Recycling, terwijl Refuse, Rethink en Reduce veel meer potentie hebben om grondstoffengebruik terug te dringen. Hiervoor zijn wel nieuwe businessmodellen nodig en ander consumentengedrag.

Met welke dwingende (fiscale) instrumenten en middelen kunnen beide gestimuleerd worden? Dit is de vraag van het onderzoek van Marieke Wittenhorst. Ze gaat hierbij diep in op de rol van de centrale en decentrale overheden en voert hiervoor overleg met Provincie Gelderland en Gemeente Arnhem.

Met het theoretisch kader dat ze heeft opgezet start ze binnenkort samen met studenten van de opleiding Finance, Tax & Advice het praktijkgerichte onderzoek bij bedrijven.

Samenvattend: er liggen voor het kabinet nog voldoende uitdagingen om het belastingstelsel en de wet- en regelgeving zodanig in te richten dat het meer kan bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelen. Een duurzame taxshift zal er waarschijnlijk niet komen; dit blijkt al uit het regeerakkoord. Op Europees niveau wordt de discussie hierover volop gevoerd, waarbij ook alternatieven worden bekeken.

Ondertussen werkt het kabinet wel degelijk aan ingrijpende wijzigingen in de wet- en regelgeving. Wijzigingen die ondernemend en consumerend Nederland moeten helpen duurzame keuzes te maken. Docent-onderzoeker Marieke Wittenhorst schreef hierover in haar artikel "Duurzaamheid en belastingen, jouw stem doet er toe". 

Het associate lectoraat Sustainable Finance and Tax volgt de ontwikkelingen op de voet. Het is alert op kansen voor de fiscaal adviseur om zijn rol te pakken in de transitie naar een circulaire economie en antwoorden te geven op vragen die gesteld worden vanuit het MKB.

Neem contact op met:

• Marieke Wittenhorst – marieke.wittenhorst@han.nl
• Johan Roest – johan.roest@han.nl