Gelijkwaardige samenwerking

Toch is het een hardnekkig en een jarenlang gehoord probleem in de jeugdhulp en jeugdbescherming dat als het niet goed gaat de kwaliteit van de samenwerking als één van de oorzaken wordt genoemd. 

Een goede werkrelatie draagt bij aan betere zorg en resultaten. Alliantiefactoren als gelijkwaardige samenwerken waarbij de ander oprecht serieus wordt genomen en er oordeelloos wordt geluisterd is een belangrijke algemeen werkzame factor voor effectieve hulp (Onstenk et al., 2021). Een krachtige samenwerkingsrelatie, oftewel alliantie, is een belangrijke voorspeller voor het resultaat van de hulp (De Greef, e.a., 2017; 2018; Friedlander e.a., 2011; McLeod, 2011; Welmers – v.d. Poll, e.a. 2018). Maar hoe gelijkwaardig werken we daadwerkelijk samen?

Bovenregionaal Expertisenetwerk jeugdhulp in Gelderland (BOEG) maakt zich sterk voor goede samenwerking in de praktijk. Inmiddels is er in Nederland veel kennis beschikbaar over wat wel en niet helpt bij het realiseren van een kwalitatief goede samenwerking. Toch zien we dat deze kennis ontwikkelt bij (academische) werkplaatsen en andere kennisnetwerken onvoldoende de professionals bereikt.

Een recent casusonderzoek Ketenbreed Leren naar verbeterkansen voor de jeugdhulp “betrek mij gewoon” laat overtuigend zien dat passende hulp – zeker wanneer de hulpvragen intensief en complex zijn – begint bij goed en oordeelvrij luisteren, bij het vormen van een goed en volledig beeld van hoe de dingen met elkaar samenhangen en bij goed samenwerken (Bram Orobio de Castro, 2022).

Het Netwerk Jeugdhulp Gelderland leert wil de bewustwording vergroten over het thema gelijkwaardig samenwerken. Wat houdt gelijkwaardig samenwerken in? Wat zijn de factoren die gelijkwaardig samenwerken helpen realiseren in de dagelijkse praktijk en wat zijn de factoren die het juist tegenwerken? We zeggen of horen vaak “samenwerken, ja dat doen we wel” of “het lukt me goed om samen te werken”, maar wordt dit ook zo ervaren? En wanneer ervaren jongeren, ouders/opvoeders, jeugdprofessionals en leidinggevenden de samenwerking als gelijkwaardig? Naast bewustwording willen we experimenteren met nieuwe gedragingen en dit proces van experimenteren faciliteren. Belangrijk is om de kloof te dichten tussen het leren van nieuwe kennis en vaardigheden en het daadwerkelijk toepassen van de kennis en vaardigheden in de dagelijkse praktijk. 

In 2022 is samen met professionals en ervaringsdeskundigen gekozen voor het thema gelijkwaardig samenwerken. We zijn gestart met het aanbieden van masterclass voor professionals in Gelderland over gelijkwaardig samenwerken. Doel van deze masterclass is om professionals de nieuwste kennis en tools aan te reiken. Tegelijkertijd onderzoeken we met professionals en ervaringsdeskundigen, jongeren, ouders wat er nodig is om gelijkwaardig te kunnen blijven samenwerken in de jeugdhulp en hoe we dit moeten 'organiseren'. Het geeft zicht op wat de condities zijn om te kunnen (blijven) samenwerken als professional. Uiteindelijk is er niet één recept om tot een goeie samenwerking te komen. Er zijn een aantal werkende elementen, en per casus heeft de hulpverlener de taak om samen te experimenteren met dat wat werkt en te kijken wat het effect is op de onderlinge interacties. Dat is misschien soms kwetsbaar, voor mensen die graag anderen snel willen helpen. Dat vraagt ook durf en moed.

Onderdeel van het Netwerk Jeugdhulp Gelderland leert blijft het trainen van professionals en het verspreiden van kennis over de werkende elementen, maar om de beoogde impact te realiseren is er meer nodig. Dit krijgt vorm in het Netwerk Jeugdhulp Gelderland leert.

• Samen bundelen we de kennis uit onderzoek en richten we ons om verspreiding door heel Nederland. Middels de richtlijnen, methodiekhandleidingen en landelijke samenwerkingen hierin.
• Samen blijven we jeugdprofessionals trainen en verankeren we ook het trainen en leren in de praktijkorganisaties.
• Samen vormen we contouren van een implementatieplan en benutten we best practice hierin.
• Samen vormen we een structuur waarin professionals blijvend oefenen, leren en onderzoeken. Bijvoorbeeld door intervisietrajecten.
• Samen vormen we een kwaliteitskader: waaraan moet goede samenwerking voldoen?
• Samen formuleren we competenties; wat moet de jeugdprofessional kunnen om goed samen te werken?
• Samen richten we ons op curricula van opleidingen en na en bijscholingen: hoe krijgen aankomend professionals het goed in de vingers?

In de dagelijkse praktijk is nog veel winst te behalen op het punt van effectieve samenwerking (Bailleux e.a., 2015; Bool e.a., 2017; Kinderombudsman, 2016; Van der Sanden, Feringa, Peels & Linders, 2017; Vreeburg – Van der Laan, & Wiersma, 2015). Het realiseren van een goede, werkzame samenwerking is een complexe zeer onderschatte activiteit (Hattum, 2017). Het trainen van professionals alleen is niet voldoende. Theoretische en evidenced-based verdieping over gelijkwaardig samenwerken helpt, maar is niet genoeg. Een continue leer- en verbetercyclus ontstaat als het geleerde ook geoefend wordt in de praktijk, we de inzet en het resultaat monitoren en we hier op reflecteren en de opbrengsten weer bespreekbaar maken met de betrokken jeugdigen en ouders en in de organisatie. Zie de rapportage Monitor gelijkwaardig samenwerken. Uiteraard kan goede samenwerking rondom een gezinssysteem niet zonder organisatorische voorwaarden.

Het doel van het netwerk is geen complexe casusbespreking zonder eerst met elkaar eerst afspraken te maken hoe we met elkaar willen samenwerken. Geen complexe casusbespreking zonder het perspectief van de ander 'gehoord' te hebben en zonder dat dit perspectief leidend is in het maken van de keuzes.

Monitor masterclass gelijkwaardig samenwerken
Lees hier de adviezen voor een succesvol leertraject! Monitor Leertraject Gelijkwaardig Samenwerken (han.nl). Het Lectoraat Werkzame Factoren in de Jeugd- en Opvoedhulp onderzocht de masterclass ‘laat je raken’. De Masterclass werd gegeven door Kathinka Bruinsma en Marjan de Lange, zelfstandig adviseurs; betrokken bij het Netwerk Beter Samen. 

Film Gelijkwaardig samenwerken
Kathinka Bruinsma, adviseur gelijkwaardig samenwerken en Marit van Vliet, ervaringsdeskundige Team ED 16 bekijken het verhaal van Miranda Kempenk wiens kinderen uit huis geplaats zijn.
Gelijkwaardig Samenwerken - YouTube

E-mail: joris.vanveen@han.nl