Richtlijn Paramedische Zorg voor Kwetsbare Ouderen: Ontwikkeling en implementatie

Naar verwachting verdubbelt of verdrievoudigt de komende dertig jaar het aantal ouderen in Nederland. Hiermee neemt ook het aantal ouderen met een kwetsbaarheid op fysiek, sociaal, cognitief en/of psychologisch gebied sterk toe. Over de paramedische behandeling van ouderen met een complexe zorgvraag is echter nog veel onbekend. In dit project wordt een toepasbare evidence-based richtlijn Paramedische Zorg voor Kwetsbare Ouderen ontwikkeld waarin de meest prangende knelpunten uit de recente knelpuntenanalyse worden uitgewerkt.

De multidisciplinaire richtlijn geeft een up-to-date beschrijving van de beste kwaliteit van zorg en biedt paramedici handvatten om de juiste zorg voor de juiste cliënt te bieden. Tevens ondersteunt zij de afstemming en interdisciplinaire samenwerking tussen zorgverleners, zowel binnen als buiten de paramedische zorg. De ontwikkeling en implementatie van de richtlijn beoogt hiermee de kwaliteit van de paramedische zorg voor kwetsbare ouderen te verbeteren. 

Voor de paramedische zorg bestaan nog geen richtlijnen over hoe kwetsbare ouderen met complexe zorgvragen het beste behandeld kunnen worden. Er is hierover nog veel onbekend. De evidence-based richtlijn Paramedische Zorg voor Kwetsbare Ouderen behandelt de meest prangende knelpunten uit de praktijk.

• De praktisch toepasbare richtlijn geeft een up-to-date beschrijving van de beste kwaliteit van zorg en geeft de verschillende paramedische zorgverleners praktische handvatten om de juiste zorg voor de juiste cliënt te bieden.
• Tevens ondersteunt de richtlijn de afstemming tussen zorgverleners om interdisciplinaire zorg van hoge kwaliteit te bevorderen, zowel binnen de paramedie als ook met andere zorgdisciplines.
• Middels de ontwikkeling en implementatie van de richtlijn Paramedische Zorg voor Kwetsbare Ouderen wordt beoogd de kwaliteit van de paramedische zorg voor kwetsbare ouderen te verbeteren.
• De richtlijn Paramedische Zorg voor Kwetsbare Ouderen richt zich op de paramedische zorg voor kwetsbare ouderen in algemene zin. De richtlijn is van toepassing op alle verschillende settingen waar zorg voor kwetsbare ouderen wordt geboden. Wanneer relevant wordt de afbakening van beroepsspecifieke delen apart beschreven. 

Patiëntpopulatie  
De richtlijn heeft betrekking op de paramedische zorg voor kwetsbare ouderen. Deze kwetsbaarheid is multidimensioneel en kan zich bevinden in zowel de domeinen fysiek functioneren als in het sociaal, cognitief of psychologisch domein.  

Gebruikers van de richtlijn  
De richtlijn Paramedische Zorg voor Kwetsbare Ouderen is primair bedoeld voor diëtisten, ergotherapeuten, fysiotherapeuten, huidtherapeuten, logopedisten en oefentherapeuten.  

Daarnaast is de richtlijn ook relevant voor (mantelzorgers van) kwetsbare ouderen en andere zorgprofessionals betrokken in de zorg voor kwetsbare ouderen zoals:

• huisartsen
• specialisten ouderengeneeskunde
• klinisch geriaters
• verpleegkundigen en verzorgenden
• beleidsmakers. 

Knelpunten analyse 
De ontwikkeling van de richtlijn Paramedische Zorg voor Kwetsbare Ouderen werkt voort op de resultaten van de uitgebreide knelpunteninventarisatie en -analyse paramedische zorg voor kwetsbare ouderen die de zes paramedische beroepsgroepen recent hebben uitgevoerd. Deze raadpleging bestond uit een inventarisatie onder patiënten, paramedici, andere betrokken zorgprofessionals en overige stakeholders.

Informatie werd vergaard en geanalyseerd middels: - een patiëntenraadpleging met interviews en focusgroepen; - een brede stakeholderraadpleging met betrokken professionals, overheid, zorgverzekeraars en overige stakeholders (invitational conference); - diepe en brede raadpleging van de betreffende paramedici middels focusgroepen en surveys); - een oriënterend literatuuronderzoek; - interviews met inhoudsdeskundigen; - werkgroepbijeenkomsten. 

Richtlijnmethodologie  
De ontwikkeling van de evidence-based richtlijn was conform de internationale (AGREE II, 2009) en nationale (AQUA-Leidraad, 2021) standaarden voor richtlijnontwikkeling waarop de KNGF-Richtlijnmethodiek (KNGF) is gebaseerd. Daarnaast werd gebruik gemaakt van de lessons learned uit het onlangs afgerond FAST project, waarbinnen de haalbaarheid en relevantie van het ontwikkelen van aandoeningsoverstijgende richtlijnen onderzocht werd.

Om aan de criteria van het Toetsingskader Kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten (en daarmee opname in het Register) te voldoen waren nog aanvullende activiteiten nodig, zoals afspraken over ‘samen leren en verbeteren’ in de zorgpraktijk en de ontwikkeling van ‘meetinstrumenten waarmee een indicatie kan worden verkregen van de kwaliteit van de verleende zorg (indicator)’ (Zorginstituut Nederland, 2020). Eventuele uitvoering van deze activiteiten en eventuele aanbieding van de richtlijn bij het Zorginstituut vallen buiten de looptijd en scope van deze subsidieaanvraag.  

Organisatiestructuur  
Het project werd aangestuurd door één projectleider welke verantwoordelijk is voor de totale uitvoering van het project en methodologisch adviseur van de deelprojectleiders. Daarnaast waren er zeven deelprojectleiders, voor alle 7 onderdelen van de richtlijn (6 beroepsspecifieke delen en 1 algemeen deel) die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering voor hun onderdeel van de richtlijn. Daarnaast worden 7 werkgroepen geformeerd; 1 voor ieder onderdeel van de richtlijn (6 beroepsspecifieke onderdelen en 1 algemeen deel). Deze werkgroepen zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun onderdeel van de richtlijn. Tenslotte wordt een algemene klankbordgroep geformeerd. Deze klankbordgroep geeft ten aanzien van de hele richtlijn inhoudelijk advies aan de 7 werkgroepen.  

Alle hierboven betrokken personen worden in gezamenlijkheid de Richtlijngroep genoemd. In onderstaand overzicht worden de verschillende rollen met bijbehorende taken en verantwoordelijkheden weergegeven:  

• Projectleider -> verantwoordelijk voor de totale uitvoering van het project, adviseur van de deelprojectleiders, adviseur van de klankbordgroep.  
• Deelprojectleiders (7x, 1 per beroepsgroep en 1 algemeen) -> verantwoordelijk voor het beroepsspecifieke (of algemene) onderdeel van de richtlijn en adviseur van de betreffende beroepsspecifieke (of algemene) werkgroep.  
• Inhoudsdeskundigen (6x, 1 per beroepsgroep) -> adviseur van de betreffende beroepsspecifieke werkgroep  
• Werkgroepen (7x, 1 per beroepsgroep en 1 algemeen) -> verantwoordelijk voor de inhoud van de het betreffende beroepsspecifieke (of algemene) onderdeel van de richtlijn  
• Klankbordgroep -> Adviseur van zowel de 7 werkgroepen voor de gehele richtlijn De 7 werkgroepen worden begeleid door zeven richtlijnadviseurs (deelprojectleiders), zes inhoudsdeskundigen (1 per beroepsgroep), een informatiespecialist en deprojectleider. De nog onervaren richtlijnadviseurs/deelprojectleiders zullen tevens deel uitmaken van de Learning Community Richtlijnontwikkeling Paramedie waarin zij onderwijs en begeleiding krijgen bij het ontwikkelen van de richtlijn en onderling ervaringen kunnen uitwisselen. In de learning community wordt bij elke stap of activiteit ten aanzien van de ontwikkeling en implementatie van de richtlijn voorkennis geactiveerd, instructies gegeven, voorbeelden gegeven, tips en valkuilen meegegeven en wordt de activiteit geoefend.  

De richtlijn is te raadplegen op de website van de Nederlandse Vereniging voor Diëtisten. Op dit moment:

• Ontwikkelen we nog informatie voor patiënten
• Organiseren we een multidisciplinair webinar
• Werken we aan een e-learning die je ondersteunt bij het toepassen in de praktijk. 
   

Er volgt nog een implementatiefase. Hiervoor wordt door de NVD een samenvattingskaart voor professionals en informatie voor patiënten ontwikkeld.