Hoe ervaren kinderen hun sociale omgeving?
Een sterke sociale omgeving is belangrijk voor een positieve ontwikkeling van kinderen en heeft een beschermend karakter voor het gezond, veilig en kansrijk opgroeien. Promovenda Eva Onstenk onderzoekt hoe kinderen de sociale omgeving waarin zij opgroeien zien, ervaren en willen vormgeven.
Nederlandse kinderen behoren tot de gelukkigsten ter wereld. Toch neemt de levenstevredenheid onder kinderen tussen 11 en 16 jaar af. Kinderen ervaren meer emotionele problemen en schoolstress. Ook neemt het aantal kinderen dat professionele hulp krijgt bij het opgroeien toe. In de maatschappij wordt vooral gekeken naar persoonlijke problemen en stoornissen van kinderen, waardoor steeds minder kinderen als ‘normaal’ gezien worden.
Het versterken van de betekenisvolle mensen om kinderen heen kan het leven van kinderen verbeteren. Warme relaties met andere mensen in de omgeving van kinderen zijn namelijk belangrijk voor een positieve ontwikkeling van kinderen en heeft een beschermend karakter voor het opgroeien in de huidige samenleving. Wij noemen dit ook wel de sociale omgeving waarin kinderen opgroeien. Er is nog veel onbekend over hoe kinderen de sociale omgeving waarin zij opgroeien zien, ervaren en willen vormgeven. Dit promotieonderzoek richt zich daarom op de sociale omgeving waarin kinderen opgroeien.
Doel van het onderzoek
Een sterke sociale omgeving werkt beschermend en helpt voorkomen dat kinderen jeugdhulp nodig hebben. Maar de aanwezigheid van een sterke sociale omgeving is voor veel kinderen nog niet vanzelfsprekend. In dit promotieonderzoek staat de volgende onderzoeksvraag centraal:
Hoe kan het perspectief van kinderen op hun sociale omgeving bijdragen aan het versterken van deze sociale omgeving waarin zij opgroeien?
Problemen kunnen zich al op jonge leeftijd ontwikkelen; vijftig procent van de psychische klachten begint voor het veertiende levensjaar. Daarom richt dit promotieonderzoek zich op kinderen in de laatste groepen van het basisonderwijs en de eerste klassen van het voortgezet onderwijs (kinderen tussen de 10 en 14 jaar).
Dit onderzoek levert nieuwe kennis op over de ervaringswereld van kinderen. Deze kennis kan oplossingsrichtingen bieden voor ondersteuning in de sociale omgeving van kinderen. Dit stelt volwassenen (denk aan professionals, vrijwilligers en ouders) in staat om de sociale omgeving van kinderen te optimaliseren en kinderen in hun sociale omgeving gerichter te ondersteunen. Kinderen worden aangemoedigd hun stem te geven. Dit draagt bij aan de persoonlijke ontwikkeling van kinderen tot actieve en verantwoordelijke burgers.
Ik wil van kinderen zelf weten hoe zij hun sociale omgeving ervaren, zij zijn immers expert van hun eigen leven.”
Uitvoering van het onderzoek
Opvallend is dat onderzoek naar de sociale omgeving zich veelal richt op professionals, vrijwilligers en ouders, waarbij kinderen enkel gezien worden als doelgroep. De beelden die volwassenen hebben over het opgroeien en opvoeden van kinderen zijn hierbij dominant. Om het versterken van de sociale omgeving verder vorm te kunnen geven in de praktijk, is onderzoek nodig naar de ervaringswereld van kinderen vanuit hun perspectief.
Co-creatie
In dit participatieve praktijkonderzoek staat dus het perspectief van kinderen centraal. Kinderen worden hierbij benaderd als ‘social actors’: kinderen worden niet alleen beïnvloed door hun sociale omgeving, maar beïnvloeden zelf ook hun sociale omgeving. In het begin van het onderzoek zet onderzoeker Eva foto’s en ecogrammen (schema’s van het sociale netwerk) in als uitgangspunt voor dialoog tussen kinderen en onderzoeker. Aanvullend vormen focusgroepen een natuurlijke manier om kinderen aan het woord te laten en hen aan te zetten om hierover met elkaar in gesprek te gaan.
Gedurende het onderzoeksproces wordt met kinderen in co-creatie gewerkt en worden zij betrokken als mede-onderzoeker en om advies gevraagd. De onderzoeksinstrumenten sluiten hierdoor beter aan bij de mogelijkheden en belevingswereld van de doelgroep.
HAN en UvA
Dit promotieonderzoek wordt uitgevoerd binnen het Lectoraat Werkzame Factoren in Jeugd- en Opvoedhulp (WFJO) van de HAN, in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam (UvA). Het onderzoek sluit aan bij de onderzoeksthema’s van het lectoraat WFJO die zich focussen op samenwerkingsvraagstukken én het perspectief en ervaringen van kinderen, ouders en hun netwerk. Daarnaast wordt het onderzoek uitgevoerd binnen de leerstoel Intergenerationele overdracht van risico- en beschermende factoren in de opvoeding van jeugdigen van de UvA.
